Ο ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

© Eric White

© William A. Schneider

“ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΣΑ…”

ΤΑ ΚΛΕΙΔΙΑ ΤΗΣ ΒΑΘΙΑΣ ΓΝΩΣΗΣ

«Αν όλοι μας γεννιόμαστε με ουσιαστικά παρόμοιο εγκέφαλο, πάνω-κάτω με την ίδια διαμόρφωση και δυνατότητα βαθιάς γνώσης, τότε γιατί σε όλη την ιστορία μόνο ένας περιορισμένος αριθμός ανθρώπων φαίνεται να αριστεύουν πραγματικά και να αξιοποιούν τη δυνητική δύναμη τους;

…Το φυσικό ταλέντο ή ο υψηλός δείκτης νοημοσύνης δεν μπορούν να εξηγήσουν τα μελλοντικά επιτεύγματα.

© Thomas Saliot

… Τα βασικά στοιχεία αυτής της ιστορίας επαναλαμβάνονται στη ζωή όλων των σπουδαίων Δασκάλων: ένα νεανικό πάθος ή κλίση, μια τυχαία συνάντηση που τους επιτρέπει να ανακαλύψουν πώς να το κάνουν πράξη, μια περίοδος μαθητείας στην οποία η ένταση και η προσήλωση τους χαρίζουν ζωντάνια. Αριστεύουν με την ικανότητα τους να εξασκούνται πιο σκληρά και να προχωρούν ταχύτερα σ’αυτή τη διαδικασία, κι όλα αυτά πηγάζουν από τη σφοδρή επιθυμία τους να μάθουν και από τη βαθιά επαφή  που νιώθουν να έχουν με τονε κλάδο της μελέτης τους. Και στην καρδιά αυτού του μόχθου βρίσκεται ένα χαρακτηριστικό που είναι γενετικό και έμφυτο – όχι το ταλέντο ή η μεγαλοφυΐα, τα οποία πρέπει να αναπτύξει κανείς, αλλά μια βαθιά και ισχυρή κλίση προς ένα συγκεκριμένο αντικείμενο.

Αυτή η κλίση είναι αντανάκλαση της μοναδικότητας ενός ανθρώπου. Η μοναδικότητα δεν είναι απλώς κάτι ποιητικό ή φιλοσοφικό – είναι επιστημονικό γεγονός το ότι γενετικά όλοι μας είμαστε μοναδικοί· η ακριβής γενετική σύσταση μας δεν έχει ξανασυμβεί ποτέ πριν και δεν θα επαναληφθεί ποτέ ξανά. Η μοναδικότητα αυτή  μας αποκαλύπτεται μέσω των προτιμήσεων που νιώθουμε έμφυτα για συγκεκριμένες δραστηριότητες ή αντικείμενα μελέτης.

© Toni Hamel

Εκείνοι που ξεχωρίζουν λόγω της βαθιάς γνώσης που αποκτούν αργότερα βιώνουν πιο βαθιά και συγκεκριμένα αυτή την κλίση. Τη βιώνουν σαν ένα εσωτερικό κάλεσμα. Τείνει να δεσπόζει στις σκέψεις και στα όνειρα τους. Βρίσκουν το δρόμο τους, είτε κατά λάθος είτε με μεγάλο κόπο, προς μια καριέρα στην οποία μπορεί να ανθήσει αυτή η κλίση.
Αυτή η έντονη διασύνδεση και η επιθυμία τους επιτρέπει να αντέχουν τον πόνο της διαδικασίας – την αυτοαμφισβήτηση, τις κοπιαστικές ώρες της εξάσκησης και της μελέτης, τα αναπόφευκτα πισωγυρίσματα, τις ατελείωτες μπηχτές των ζηλόφθονων. Καλλιεργούν την αντοχή και την αυτοπεποίθηση που στερούνται οι άλλοι.

© Gerard Mas

Στη δική μας κουλτούρα έχουμε την τάση να εξισώνουμε τη σκέψη και τις διανοητικές ικανότητες με την επιτυχία και τα επιτεύγματα. Από πολλές πλευρές, όμως, αυτό που ξεχωρίζει αυτούς που απλώς εργάζονται σε έναν κλάδο από εκείνους που γίνονται ειδήμονες σ’ αυτόν είναι ένα συναισθηματικό χαρακτηριστικό. Τα επίπεδα της επιθυμίας, της υπομονής, της επιμονής και της αυτοπεποίθησης μας καταλήγουν να παίξουν πολύ σημαντικότερο ρόλο στην επιτυχία απ’ ό,τι οι στοχαστικές ικανότητες μας. Νιώθοντας ότι έχουμε κίνητρα και ζωντάνια, μπορούμε να υπερβούμε σχεδόν τα πάντα. Νιώθοντας πλήξη και ανησυχία, το μυαλό μας κλείνει και γινόμαστε όλο και πιο αδρανείς.

Στο παρελθόν, μόνο οι ελίτ ή εκείνοι που είχαν σχεδόν υπεράνθρωπη ενεργητικότητα και ζήλο μπορούσαν να επιδιώξουν μια καριέρα της επιλογής τους και να γίνουν ειδήμονες σ’αυτή.

…Ακόμα και αν οι άνθρωποι ήθελαν να κυνηγήσουν την κλίση τους, η πρόσβαση στις πληροφορίες και στη γνώση που αφορούσαν τον συγκεκριμένο τομέα ελεγχόταν από τις ελίτ. Να γιατί υπάρχουν σχετικά λίγοι Δάσκαλοι στο παρελθόν και γιατί ξεχωρίζουν τόσο πολύ.

© Fernando Botero

Όμως αυτοί οι κοινωνικοί και πολιτικοί φραγμοί έχουν εν πολλοίς εξαφανιστεί. Σήμερα έχουμε τόση πρόσβαση στις πληροφορίες και στη γνώση που οι παλιοί Δάσκαλοι μόνο να την ονειρευτούν μπορούσαν. Τώρα περισσότερο από ποτέ έχουμε τη δυνατότητα και την ελευθερία να κάνουμε πράξη την κλίση που διαθέτουμε όλοι ως μέρος της γενετικής μοναδικότητας μας. Είναι καιρός να απομυθοποιήσουμε και να αποκαθηλώσουμε τη λέξη «μεγαλοφυΐα». Όλοι είμαστε πιο κοντά απ’ όσο νομίζουμε σε αυτή τη νοημοσύνη.

…Στην πραγματικότητα έχουμε μπροστά μας ένα τελευταίο εμπόδιο πριν φτάσουμε αυτή τη δύναμη, ένα εμπόδιο που είναι πολιτιστικό, ύπουλο και επικίνδυνο. Η ίδια η έννοια της βαθιάς γνώσης έχει δυσφημιστεί, καθώς συσχετίζεται με κάτι παλιομοδίτικο, ακόμα και δυσάρεστο. Συνήθως δεν θεωρείται ότι είναι κάτι που πρέπει να το επιδιώκουμε. Αυτή η αλλαγή αξιών είναι αρκετά πρόσφατη και ανάγεται σε συνθήκες που αφορούν ειδικά την εποχή μας.

© Kirsten Sims

Ζούμε σε έναν κόσμο που φαντάζει όλο και περισσότερο εκτός ελέγχου. Ο βιοπορισμός μας εξαρτάται από τα καπρίτσια παγκοσμιοποιημένων δυνάμεων. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε – οικονομικά, περιβαλλοντικά και ούτω καθεξής – δεν μπορούν να λυθούν με τις ενέργειες μεμονωμένων ατόμων. Οι πολιτικοί μας είναι απόμακροι και δεν ανταποκρίνονται στις επιθυμίες μας. Μια φυσική αντίδραση όταν οι άνθρωποι νιώθουν να πνίγονται είναι να αποσυρθούν σε διάφορες μορφές παθητικότητας. Αν δεν προσπαθούμε να κάνουμε πολλά πράγματα στη ζωή, αν περιορίσουμε τον κύκλο της δράσης μας, τότε θα μπορέσουμε να δώσουμε στον εαυτό μας την ψευδαίσθηση του ελέγχου.  Όσο λιγότερα προσπαθούμε να κάνουμε, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες αποτυχίας.
Αν μπορέσουμε να κάνουμε να φανεί ότι δεν είμαστε υπεύθυνοι για τη μοίρα μας, γι’ αυτό που μας συμβαίνει στη ζωή, τότε η φαινομενική ανημποριά μας είναι πιο ανεκτή.

© Sergio Ceccotti

… Πολλοί πηγαίνουν ένα βήμα παραπέρα αυτή την αλλαγή αξιών και δίνουν στην παθητικότητα τους θετική απόχρωση. Κάνουν ρομαντική την εικόνα του αυτοκαταστροφικού καλλιτέχνη που χάνει τον έλεγχο του εαυτού του. Ό,τι παραπέμπει σε πειθαρχία ή κόπο φαίνεται μπερδεμένο και παρωχημένο: σημασία έχει το συναίσθημα πίσω από το έργο τέχνης και κάθε υπόνοια επιδεξιότητας ή δουλειάς παραβιάζει αυτή την αρχή. Καταλήγουν να αποδέχονται πράγματα που γίνονται φτηνά και γρήγορα.

Η ιδέα του ότι ίσως χρειάζεται να καταβάλουν πολύ κόπο για να αποκτήσουν αυτό που θέλουν έχει διαβρωθεί από την πληθώρα των συσκευών που κάνουν μεγάλο μέρος της δουλειάς για λογαριασμό τους, προωθώντας την ιδέα ότι τα αξίζουν όλα αυτά – ότι είναι έμφυτο δικαίωμα τους να έχουν και να καταναλώνουν ό,τι θέλουν.
«Γιατί να κοπιάζουμε επί χρόνια για να αποκτήσουμε τη βαθιά γνώση όταν μπορούμε να έχουμε τόση δύναμη με ελάχιστη προσπάθεια; Η τεχνολογία θα τα λύσει όλα».

© Alex Gross

…Αν δεν προσέξετε, αυτή η στάση ανεπαίσθητα θα σας μολύνει. Χωρίς να το αντιληφθείτε, θα χαμηλώσετε τους στόχους σας για όσα μπορείτε να πετύχετε στη ζωή σας. Αυτό μπορεί να κατεβάσει το επίπεδο του κόπου και της πειθαρχίας κάτω από το σημείο αποτελεσματικότητας. Συμβιβαζόμενοι με τις κοινωνικές νόρμες, θα ακούτε πιο πολύ τους άλλους παρά την εσωτερική φωνή σας.

…Αν χάσετε την επαφή με το εσωτερικό κάλεσμα σας, μπορεί να έχετε κάποια επιτυχία στη ζωή, αλλά τελικά η έλλειψη πραγματικής επιθυμίας θα σας προφτάσει.

…Ίσως θα νιώθετε σύγχυση και κατάθλιψη, χωρίς να συνειδητοποιείτε ότι η πηγή τους είναι ότι αποξενωθήκατε από τις δημιουργικές δυνατότητες σας.

© Nigel Van Wieck

…Μπορείτε να κάνετε την παθητικότητα του καιρού σας να δουλέψει για εσάς και να αποτελέσει κίνητρο κατά δύο σημαντικούς τρόπους.

Πρώτον, πρέπει να δείτε την προσπάθεια σας να αποκτήσετε τη βαθιά γνώση σαν κάτι άκρως αναγκαίο και θετικό.
…Πρέπει να ξαναβρούμε την έννοια της βαθιάς γνώσης που μας καθόρισε ως είδος πριν από τόσα εκατομμύρια χρόνια. Δεν είναι βαθιά γνώση με σκοπό να κυριαρχήσουμε στη φύση ή στους άλλους ανθρώπους, αλλά για να χαράξουμε τη μοίρα μας. Η παθητική ειρωνική στάση δεν είναι αξιοθαύμαστη ή ρομαντική, αλλά αξιολύπητη και καταστροφική.

…Δεύτερον, πρέπει να πείσετε τον εαυτό σας για τα παρακάτω: οι άνθρωποι αποκτούν το μυαλό και την ποιότητα εγκεφάλου που τους αξίζει μέσω των πράξεων τους στη ζωή. Παρά τη δημοτικότητα των γενετικών εξηγήσεων της συμπεριφοράς μας, πρόσφατες ανακαλύψεις της νευροεπιστήμης ανατρέπουν μακροχρόνιες πεποιθήσεις σχετικά με το ότι ο εγκέφαλος είναι γενετικά προκαθορισμένος. Οι επιστήμονες δείχνουν σε ποιο βαθμό ο εγκέφαλος στην πραγματικότητα είναι εύπλαστος – ότι οι σκέψεις μας προσδιορίζουν το νοητικό τοπίο μας.

…Οι άνθρωποι που είναι παθητικοί δημιουργούν ένα πνευματικό τοπίο που είναι μάλλον άγονο. Εξαιτίας των περιορισμένων εμπειριών και πράξεων τους, πολλά είδη διασυνδέσεων στον εγκέφαλο τους πεθαίνουν λόγω αχρησίας.  Καθώς αντιστέκεστε στις παθητικές τάσεις αυτών των καιρών, πρέπει να δουλέψετε για να δείτε πόσο μπορείτε να επεκτείνετε τον έλεγχο των συνθηκών σας και να δημιουργήσετε το είδος του μυαλού που επιθυμείτε – όχι μέσω ναρκωτικών, αλλά μέσω της δράσης. Αποδεσμεύοντας το γνωστικό μυαλό που έχετε μέσα σας, θα βρεθείτε στην πρωτοπορία εκείνων που εξερευνούν τα εκτεταμένα όρια της δύναμης της ανθρώπινης θέλησης.

© James Rieck

…Από πολλές πλευρές, η μετακίνηση από το ένα επίπεδο νοημοσύνης στο άλλο μπορεί να θεωρηθεί τελετή μεταμόρφωσης.

… Δεν θα πρέπει να δείτε τη διαδικασία της μετάβασης μεταξύ επιπέδων νοημοσύνης απλώς σαν κάτι γραμμικό, που κατευθύνεται προς κάποιον απώτατο προορισμό ο οποίος είναι γνωστός ως βαθιά γνώση. Ολόκληρη η ζωή σας είναι ένα είδος μαθητείας στην οποία εφαρμόζετε τη δεξιότητα σας στη μάθηση. Ό,τι σας συμβαίνει είναι ένα είδος διδασκαλίας, αν δώσετε προσοχή. Η δημιουργικότητα που αποκτάτε μαθαίνοντας μια δεξιότητα τόσο βαθιά πρέπει να αναζωογονείται διαρκώς, καθώς αναγκάζετε συνεχώς το μυαλό σας να επιστρέφει σε κατάσταση δεκτικότητας.
Ακόμα και η γνώση του καλέσματος σας πρέπει να επανεξετάζεται στην πορεία της ζωής σας, καθώς οι αλλαγές στις συνθήκες θα σας αναγκάζουν να προσαρμόζετε την κατεύθυνση της.

Προχωρώντας προς τη βαθιά γνώση, φέρνετε το μυαλό σας πιο κοντά στην πραγματικότητα και την ίδια τη ζωή.
Ό,τι ζει βρίσκεται σε διαρκή κατάσταση αλλαγής και κίνησης.

© Urs Fischer

…Όταν αξιοποιούμε τον χρόνο και εστιάζουμε σε βάθος, όταν είμαστε σίγουροι ότι μια διαδικασία μηνών ή ετών θα μας φέρει βαθιά γνώση, δουλεύουμε με τον σπόρο αυτού του θαυμαστού οργάνου που αναπτύχθηκε μέσα σε τόσα εκατομμύρια χρόνια. Προχωράμε αλάθητα σε ολοένα και ανώτερα επίπεδα νοημοσύνης. Βλέπουμε πιο βαθιά και ρεαλιστικά. Εξασκούμαστε και ενεργούμε με επιδεξιότητα. Μαθαίνουμε να σκεφτόμαστε αυτόνομα. Γινόμαστε ικανοί να χειριζόμαστε πολύπλοκες καταστάσεις χωρίς να πνιγόμαστε.
Ακολουθώντας αυτό το μονοπάτι, γινόμαστε Homo Magister, ο άνθρωπος Δάσκαλος.

© Shane Drinkwater

Όταν πιστεύουμε ότι μπορούμε να προσπεράσουμε κάποια στάδια, να αποφύγουμε τη διαδικασία, να κερδίσουμε μαγικά δύναμη μέσω πολιτικών διασυνδέσεων ή εύκολων συνταγών, ή ότι μπορούμε να βασιστούμε στα φυσικά χαρίσματα μας, τότε σπαταλάμε αυτόν τον σπόρο και αντιστρέφουμε τις φυσικές δυνάμεις μας. Γινόμαστε σκλάβοι του χρόνου – καθώς αυτός περνά, εμείς γινόμαστε πιο αδύναμοι, λιγότερο ικανοί, παγιδευμένοι σε κάποια αδιέξοδη καριέρα. Γινόμαστε αιχμάλωτοι της γνώμης και του φόβου των άλλων. Αντί το μυαλό να μας συνδέει με την πραγματικότητα, αποσυνδεόμαστε και εγκλωβιζόμαστε σε έναν στενό θάλαμο σκέψης.

Ο άνθρωπος που βασιζόταν στην προσήλωση και την προσοχή για την επιβίωσή του τώρα γίνεται ένα μπερδεμένο ζώο που κοιτάζει πέρα-δώθε, μην μπορώντας ούτε να σκεφτεί βαθιά, αλλά ούτε και να βασιστεί στα ένστικτα του.

…Αν σπαταλήσετε τον σπόρο, αυτό ίσως σας αποσπάσει προσωρινά την προσοχή, αλλά ο χρόνος θα αποκαλύψει ανελέητα τις αδυναμίες και την ανυπομονησία σας.

© Will St. John

Η μεγάλη λύτρωση όλων μας είναι ότι κληρονομήσαμε ένα εργαλείο που είναι ασυνήθιστα εύπλαστο.
Οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες πρόγονοί μας, στην πορεία του χρόνου, κατόρθωσαν να δώσουν στον εγκέφαλο τη σημερινή μορφή του, δημιουργώντας έναν πολιτισμό που μπορούσε να μαθαίνει, να αλλάζει και να προσαρμόζεται στις περιστάσεις και ο οποίος δεν ήταν αιχμάλωτος της απίστευτα αργής πορείας της φυσικής εξέλιξης. Ως σύγχρονα άτομα, ο εγκέφαλος μας έχει την ίδια δύναμη, την ίδια ευπλαστότητα.

…Το περιβάλλον στο οποίο λειτουργούμε μπορεί να είναι διαφορετικό, όμως ο εγκέφαλος είναι ουσιαστικά ο ίδιος και η δύναμη του να μαθαίνει, να προσαρμόζεται και να κυριαρχεί στον χρόνο είναι οικουμενική.»

(Αποσπάσματα από το βιβλίο «Υπεροχή» του Robert Greene –  μετάφραση Χριστόδουλος Λιθαρής, εκδόσεις Διόπτρα)

*Υστερόγραφο

“Compared To What” – Roberta Flack