Ο ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΟΥ

© Marie Laure Souq

*Η ΕΡΩΤΙΚΗ ΖΩΝΤΑΝΙΑ*

«Η αγάπη ποτέ δεν πεθαίνει από φυσικό θάνατο, αλλά επειδή δεν ξέρουμε πώς να ανανεώσουμε την πηγή της. Θέλει κουράγιο για να πας σε μέρη που δεν έχεις ξαναπάει.. να δεις τα όρια σου.. να σπάσεις τους φραγμούς.
Κι έρχεται μια μέρα που σου φαίνεται πιο οδυνηρό να μένεις κλεισμένος στο μπουμπούκι σου παρά να ρισκάρεις την ανθοφορία σου.» (Αναΐς Νιν)

© Arthur Sarnoff

«Όλοι έχουμε μια θεμελιώδη ανάγκη για ασφάλεια, η οποία μας ωθεί να συνάπτουμε μακροχρόνιες σχέσεις. Αλλά έχουμε μια εξίσου έντονη ανάγκη για περιπέτεια και συγκινήσεις. Ο σύγχρονος ρομαντισμός πρεσβεύει την ικανοποίηση των δυο αυτών αντικρουόμενων αναγκών και μάλιστα με το ίδιο πρόσωπο. Ωστόσο, δεν έχω ακόμα πειστεί.
Πλέον στρεφόμαστε σε ένα και μόνο άτομο για να πάρουμε αυτό που παλιά παίρναμε από την κοινότητα: μια αίσθηση σταθερότητας, αξίας και συνέχειας. Ταυτόχρονα, περιμένουμε από τις μόνιμες σχέσεις μας να μας προσφέρουν ρομαντισμό, συναισθηματική και σεξουαλική ικανοποίηση. Και μετά απορούμε που καταρρέουν κάτω από τέτοιο βάρος! Είναι δύσκολο να βιώνουμε ενθουσιασμό, προσμονή και πόθο με το ίδιο άτομο από το οποίο αναζητάμε παρηγοριά και σταθερότητα – δύσκολο αλλά όχι αδύνατο. Σας προσκαλώ να σκεφτείτε τρόπους για να κάνετε λίγο επικίνδυνη την ασφάλεια, λίγο μυστηριώδες το οικείο, λίγο φρέσκο και πρωτότυπο το μόνιμο και συνηθισμένο.

Μέσα από αυτό το βιβλίο θα διαπιστώσετε ότι συχνά η σύγχρονη ιδεολογία περί αγάπης συγκρούεται με τις δυνάμεις της επιθυμίας. Η αγάπη ανθίζει σε μια ατμόσφαιρα εγγύτητας, αμοιβαιότητας και ισότητας. Ψάχνουμε τρόπους να μάθουμε τον άλλον, να τον κρατήσουμε κοντά μας, να μειώσουμε την απόσταση που μας χωρίζει. Νοιαζόμαστε για όσους αγαπάμε και  νιώθουμε υπεύθυνοι γι’ αυτούς. Κι ενώ για μερικούς από εμάς η αγάπη δεν αντιτίθεται στη σεξουαλική επιθυμία αλλά την εμπεριέχει, για πολλούς άλλους η οικειότητα εμποδίζει την ερωτική έκφραση.
Η φροντίδα και ο προστατευτισμός που τρέφουν την αγάπη συχνά μπλοκάρουν τη φυσικότητα και το ανέμελο πνεύμα της ερωτικής απόλαυσης.

© Fernando Botero

Η πεποίθηση μου, ενισχυμένη από είκοσι χρόνια πρακτικής, είναι ότι πολλά ζευγάρια, καθώς παλεύουν να χτίσουν μια ασφαλή σχέση, μπερδεύουν την αγάπη με την ταύτιση. Κι αυτό το μπέρδεμα είναι κακός οιωνός για το σεξ. Η διατήρηση του πάθους για τον σύντροφο σημαίνει απαραίτητα μια διαδικασία σύναψης. Ο ερωτισμός απαιτεί την ετερότητα. Ευδοκιμεί στο διάστημα μεταξύ του εαυτού μας και του άλλου. Για να επικοινωνήσουμε με αυτόν που αγαπάμε πρέπει να αντέχουμε αυτό το κενό και το βάρος των αμφιβολιών που δημιουργεί.

Μαζί με αυτό το παράδοξο, σκεφτείτε κι ένα άλλο. Η επιθυμία συχνά συνοδεύεται από συναισθήματα που φαινομενικά περιορίζουν την αγάπη: επιθετικότητα, ζήλια, ασυμφωνία κι ένα σωρό άλλα. Το «οικιακό» σεξ δέχεται πολιτισμικές πιέσεις για να είναι σωστό, δίκαιο και ασφαλές – αλλά και βαρετό πολύ συχνά. Αν, λοιπόν, στην κρεβατοκάμαρα ενδίδαμε λιγότερο στις κοινωνικές επιταγές περί δημοκρατίας, ίσως κάναμε πιο συναρπαστικό, παιχνιδιάρικο, ακόμη και επιπόλαιο σεξ.

© Jack Vettriano

Ρίξτε μια προσεκτική ματιά στη σύγχρονη κοινωνία. Θα δείτε ότι τα ζευγάρια επενδύουν στην αγάπη περισσότερο από ό,τι έκαναν στο παρελθόν. Κι όμως τα διαζύγια αυξάνονται αλματωδώς. Αναγκαζόμαστε επομένως να αναρωτηθούμε αν οι παραδοσιακές δομές του γάμου μπορούν να ανταποκριθούν στις επιταγές των καιρών, κυρίως όταν το διάστημα «μέχρι να μας χωρίσει ο θάνατος» έχει διπλασιαστεί συγκριτικά με τους προηγούμενους αιώνες.

…Κάθε μέρα έρχομαι αντιμέτωπη με λεπτομέρειες των ανθρώπινων σχέσεων που καμιά στατιστική δεν πρόκειται ποτέ να συνυπολογίσει.

…Όλοι τους έρχονται να με δουν επειδή λαχταρούν την ερωτική ζωντάνια. Κάποιες φορές νιώθουν ντροπή, άλλες φορές απελπισία και τρομερό θυμό. Δεν τους λείπει απλά το σεξ ως πράξη. Τους λείπει το αίσθημα της επικοινωνίας, του παιχνιδιού και της αναζωογόνησης που προσφέρει το σεξ.

…Σε όσους φιλοδοξούν να νιώσουν πού και πού δυνατά καρδιοχτύπια, τους λέω το εξής: o ενθουσιασμός είναι συνυφασμένος με την αβεβαιότητα και με την προθυμία μας να αγκαλιάσουμε το άγνωστο. Αλλά αυτή η ένταση μας κάνει να νιώθουμε ευάλωτοι. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει «ασφαλές σεξ».

© Edwin Georgi

Πρέπει να τονίσω, ωστόσο, ότι δεν ψάχνουν για το πάθος όλοι οι εραστές. Κάποιες σχέσεις στηρίζονται στην αμοιβαία φροντίδα και στο συναίσθημα της ζεστασιάς και της τρυφερότητας, και οι σύντροφοι επιλέγουν να παραμείνουν σε αυτά τα ήσυχα νερά. Προτιμούν μια αγάπη που χτίστηκε πάνω στην υπομονή παρά στο πάθος. Γι’αυτούς μετράει η γαλήνη του μακροχρόνιου δεσμού τους. Σίγουρα, δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος και δεν υπάρχει ο σωστός τρόπος.

…Τα αληθινά ερωτήματα είναι τα εξής: Μπορούμε να νιώθουμε αγάπη και πόθο στην ίδια σχέση με το πέρασμα του χρόνου; Με ποιον τρόπο; Τι είδους σχέση θα ήταν αυτή;

…Η αγάπη στηρίζεται σε δύο θεμέλια: την υποταγή και την αυτονομία. Η ανάγκη μας να είμαστε μαζί με τον άλλο συνυπάρχει με την ανάγκη μας να είμαστε χώρια. Το πρώτο δεν υφίσταται χωρίς το δεύτερο. Η υπερβολική απόσταση σημαίνει μάλλον την απουσία σχέσης. Αλλά και η υπερβολική εγγύτητα απειλεί την ετερότητα των δύο προσώπων. Μετά δεν υπάρχει τίποτα να ξεπεραστεί, καμία γέφυρα να διασχίσει κανείς, καμία ξένη εσωτερικότητα να γνωρίσει, δεν υπάρχει απέναντι πλευρά. Όταν οι σύντροφοι συγχωνεύονται – όταν τα δύο γίνονται ένα – δεν μπορεί να υπάρξει σχέση. Δεν υπάρχει έτερος με τον οποίο να συνδεθείς. Επομένως, η ετερότητα είναι προϋπόθεση για τη σχέση: πρόκειται για το ουσιώδες παράδοξο της οικειότητας και του σεξ.

Οι διπλές (και συχνά συγκρουόμενες) ανάγκες για σχέση και ανεξαρτησία αποτελούν το κεντρικό θέμα, καθώς μεγαλώνουμε.

…Όταν αγαπάμε θέλουμε να ξέρουμε κάθε λεπτομέρεια για τον άλλον. Η ερωτική επιθυμία όμως έχει ανάγκη το μυστήριο. Η αγάπη θέλει να μικρύνει την απόσταση των εραστών, ενώ ο πόθος τρέφεται απ’ αυτήν. Η οικειότητα αναπτύσσεται με τη γνωριμία και την επανάληψη, ο ερωτισμός όχι. Ευδοκιμεί στο μυστηριώδες, το καινούργιο και το απρόβλεπτο. Η αγάπη είναι να έχεις, η επιθυμία είναι να θέλεις. Ως έκφραση λαχτάρας, η επιθυμία παραμένει φευγαλέα κι ασύλληπτη. Εμμένει στην προοπτική, όχι στα κεκτημένα. Αλλά πολύ συχνά, καθώς τα ζευγάρια συνηθίζουν τις ανέσεις της αγάπης, παύουν να υποδαυλίζουν τη φωτιά της επιθυμίας. Ξεχνούν πως η φωτιά θέλει αέρα για να φουντώσει.

© Konstantin Razumov

…Η υγιής αίσθηση του ερωτισμού έχει άμεση σχέση με μια χαλαρή, δοτική και απελευθερωμένη συμπεριφορά απέναντι στις σωματικές απολαύσεις – κάτι το οποίο η πουριτανική κουλτούρα μας συνεχίζει να πολεμά. Την επίδραση αυτής της «μάχης» τη βλέπω καθημερινά στη δουλειά μου. Με τα ζευγάρια που παρακολουθώ επικεντρωνόμαστε κυρίως στην ντροπή και την αγωνία που περιβάλλουν τη σεξουαλικότητα οδηγώντας τους στην απομάκρυνση από τους συντρόφους του, επειδή φοβούνται την επίκριση και την απόρριψη.

…Οι δύο σύντροφοι μαθαίνουν ξανά τα βήματα του ερωτικού χορού· το πόσο χρόνο θα τους πάρει εξαρτάται αποκλειστικά από αυτούς.

…Η ερωτική οικειότητα αναμοχλεύει μνήμες, επιθυμίες, φόβους, προσδοκίες και διαφορές μέσα στη σεξουαλική σχέση. Όταν αποκαλύπτουμε τις πιο βαθιές επιθυμίες μας κι αυτός που αγαπάμε τις αποδέχεται και τις επικυρώνει, η ντροπή εξαφανίζεται. Αναθέτουμε εν λευκώ την εξουσία στον άλλον και έτσι καταφάσκουμε στον εαυτό μας, στην καρδιά, στο σώμα και στην ψυχή μας. Όταν είμαστε παρόντες τόσο στην αγάπη όσο και στο σεξ, απέχουμε από τη σύγκρουση πουριτανισμού και ηδονισμού.

…Πιστεύουμε γενικά ότι όσο πιο κοντά νιώθουμε με κάποιον τόσο πιο εύκολα θ’απαλλαχτούμε από τις αναστολές μας. Όμως δεν είναι ακριβώς έτσι. Η οικειότητα όντως τρέφει την επιθυμία, αλλά η σεξουαλική ικανοποίηση απαιτεί επίσης συνειδητοποίηση της ετερότητας. Η ερωτική διέγερση γεννιέται έξω από τον στενό δεσμό της οικειότητας, όταν προς στιγμή στρεφόμαστε στον εαυτό μας και συγκεντρωνόμαστε στις δικές μας αισθήσεις, που οξύνονται σταδιακά. Πρέπει να μπορούμε να γίνουμε για λίγο εγωιστές ώστε να συνδεθούμε ερωτικά.

© Thomas Saliot

…Στο βιβλίο του Arousal, ο Μάικλ Μπάντερ συνδέει τον εγωισμό με τη σεξουαλική αποφασιστικότητα, την οποία ορίζει ως «το χαρακτηριστικό της επιθυμίας που επιτρέπει στο άτομο να παραδοθεί στους προσωπικούς του ρυθμούς απόλαυσης και ερωτικής διέγερσης χωρίς ενοχή, ανησυχία ή ντροπή». Η εξήγηση του Μπάντερ δίνει έμφαση στη σημασία της διαφοροποίησης – στην ικανότητα να μην χάνεις τον εαυτό σου μπροστά στον άλλον.

…Στις ερωτικές συνευρέσεις των παντρεμένων ή όσων έχουν μακροχρόνια σχέση υπεισέρχονται ένα σωρό εντολές κατά του εγωισμού, που καταγράφονται στον ερωτικό μας χάρτη. Δεν τις υπαγορεύει μόνο η οικογένεια αλλά και η κουλτούρα μας. Η κοινωνικοποίηση υποδεικνύει τον αυτοέλεγχο, την αυτοσυγκράτηση, την ποδηγέτηση των ορμών, της ζωώδους πλευράς μας. Ως ευσυνείδητοι πολίτες και σύζυγοι ανασυνθέτουμε τον εαυτό μας κρύβοντας τις ανικανοποίητες ορέξεις μας και την ανάγκη μας να μετατρέψουμε προς στιγμή σε αντικείμενο αυτόν που αγαπάμε.
Για πολλούς, αυτού του είδους οι απαγορεύσεις τους στερούν κάθε ελεύθερη ερωτική έκφραση μέσα στο πλαίσιο μιας τρυφερής σχέσης, αφού η εγωπάθεια, έμφυτη στη σεξουαλική διέγερση, «καταργεί» προς στιγμή τον σύντροφο και αδιαφορεί για την οικειότητα. Συνεπώς αφήνουν τον εαυτό τους να εκφράσει τον πόθο και την αχαλίνωτη επιθυμία μόνο με άτομα που δεν τα γνωρίζουν καλά ή που δεν τα νοιάζονται. Το περιστασιακό σεξ με αγνώστους, η πορνογραφία και το κυβερνοσέξ, όλα έχουν το στοιχείο της απόστασης, συχνά και της ανωνυμίας, οπότε, απαλλαγμένα από το βάρος της οικειότητας, βοηθούν τη σεξουαλική διέγερση. Τέτοιες καταστάσεις δεν έχουν συναίσθημα και συμβαίνουν κυρίως εκτός σπιτιού, οπότε δεν δημιουργούν έντονη ανάγκη διαφοροποίησης.

© Margarita Sikorskaia

…Κατά την άποψη μου, μια ορισμένη ωμότητα στις στενές μας σχέσεις μπορεί να βοηθήσει την έκφραση της ερωτικής μας επιθυμίας. Ενώ με μια πρώτη ματιά η σκληρότητα φαίνεται να εκφράζει απομάκρυνση, ακόμη και αδιαφορία, έχει στην πραγματικότητα τις ρίζες της στην αγάπη και στην ασφάλεια.

…Το να αγαπάμε ο ένας τον άλλο χωρίς να χάνουμε τον εαυτό μας είναι το σημαντικότερο ζήτημα της οικειότητας. Η ικανότητα μας να διαπραγματευόμαστε τη διπλή ανάγκη για επαφή και αυτονομία πηγάζει από τα παιδικά μας χρόνια, αλλά χρειάζεται διαρκή εξάσκηση. Επηρεάζει όχι  μόνο τον τρόπο που αγαπάμε αλλά και τον τρόπο που κάνουμε έρωτα. Η ερωτική οικειότητα μας δίνει διπλή ευκαιρία: να βρούμε τον εαυτό μας αλλά και να τον χάσουμε. Είναι μια εμπειρία ένωσης και απόλυτης εγωπάθειας, αμοιβαιότητας και ιδιοτέλειας.

…Η ιστορία του ανθρώπινου είδους είναι εν πολλοίς μια τεράστια προσπάθεια ελέγχου της γυναικείας σεξουαλικής επιθυμίας.

Προς τιμήν τους, οι γυναίκες προσπαθούν συνεχώς να ξεπεράσουν αυτό το ταμπού. Σε κάθε νέο περιορισμό η φαντασία τους γίνεται πιο ανθεκτική.

…Αυτό που οι περισσότεροι αρνούμαστε να δούμε είναι ότι οι μουντές, βαρετές σεξουαλικές σχέσεις είναι έτσι επειδή εμείς οι ίδιοι αρνούμαστε πεισματικά τη φαντασία. Η ερωτική φαντασία είναι ενθουσιώδης έκφραση της ζωντάνιας μας και ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία μας για να κρατήσουμε τον πόθο ζωντανό.

© John Kacere

…Όταν στη σχέση δεν υπάρχει πλέον οικειότητα ούτε διάλογος, όταν έχουμε χρόνια να αγγίξουμε ο ένας τον άλλο, γινόμαστε πιο ευάλωτοι στην καλοσύνη των ξένων.

…Αμφισβητώ τη διαδεδομένη άποψη ότι η απιστία είναι πάντα σύμπτωμα βαθύτερων προβλημάτων σε μια σχέση. Οι παράνομες ερωτικές σχέσεις πυροδοτούνται από χιλιάδες λόγους, αρκετές φορές άσχετους με τα λάθη μέσα στο γάμο. Μάλιστα, πολλοί από όσους διαπράττουν μοιχεία είναι σχετικά ικανοποιημένοι από τη σχέση τους.

…Η  μονογαμία εξοστρακίζει ρητά το απαγορευμένο, αλλά σπάνια θέτει όρους για την ερωτική τροφοδοσία του ζευγαριού. Όμως αν η επιθυμία εξασθενήσει, η μονογαμία πολύ εύκολα καταλήγει στην αγαμία. Και τότε η ερωτική πίστη καταντά ελάττωμα.

…Ο γάμος έχει γίνει ζήτημα αγάπης. Η αγάπη έγινε ζήτημα επιλογής. Και η επιλογή προϋποθέτει την απόρριψη. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι άλλοι εξαφανίστηκαν. Ούτε σημαίνει ότι πρέπει να νεκρώσουμε τις αισθήσεις μας ώστε να προστατευτούμε από τη γοητεία τους.
Η παραδοχή του τρίτου ουσιαστικά είναι μια αναγνώριση της ερωτικής ετερότητας του συντρόφου μας, μια παραδοχή ότι η σεξουαλικότητα του δεν μας ανήκει, δεν είναι μόνο για εμάς και σχετικά με εμάς, και δεν πρέπει να τη θεωρήσουμε δεδομένη. Θα ήταν ψέμα. Ίσως στην πράξη αποκλείσουμε τον τρίτο, αλλά σίγουρα όχι στη σκέψη. Όσο πιο πολύ φιμώνουμε την ελευθερία του συντρόφου μας, τόσο πιο δύσκολα επιζεί η ερωτική επιθυμία μέσα στη μακροχρόνια σχέση.

© Ernest Chiriacka 

…Θα πρότεινα να αντιμετωπίσουμε τη μονογαμία όχι ως δέσμευση αλλά ως επιλογή. Ως μια απόφαση την οποία διαπραγματευόμαστε. Ακριβέστερα, αν σκοπεύουμε να περάσουμε πενήντα χρόνια με τον ίδιο άνθρωπο – και θέλουμε μια ευτυχισμένη συμβίωση – ίσως είναι πιο σοφό να αναθεωρούμε τη συμφωνία μας στις κρίσιμες καμπές που θα προκύψουν.

…Μας αρέσει να πιστεύουμε ότι το σεξ προκύπτει από μια παρόρμηση, αυθόρμητα. Μιλάμε για τη δύναμη του, που μας συνεπαίρνει. … Αυτή η εμμονή με το σεξ ως προϊόν μιας μεγάλης έκρηξης υποδηλώνει ότι δεν έχουμε πολλή υπομονή με τα παιχνίδια της αποπλάνησης και του ερωτισμού, που χρειάζονται μεγάλη προσπάθεια και -το πιο σημαντικό- πλήρη συνείδηση του τι κάνουμε.

…Η ιδέα ότι το σεξ πρέπει να είναι αυθόρμητο μας συγκρατεί από το να επιθυμούμε το σεξ, να ενδίδουμε στην επιθυμία μας και να την εκφράζουμε ανοιχτά. Αν το σεξ είναι κάτι που απλά συμβαίνει, δεν χρειάζεται να το διεκδικήσουμε. Είναι ειρωνικό ότι σε μια κοινωνία όπου όλα υπηρετούν κάποιο σκοπό, η σκόπιμη επίκληση για σεξ αντιμετωπίζεται ως υπερβολικά προφανής και ανόητη. Νιώθουμε ντροπή, λες και μας έπιασαν στα πράσα.

…Ο αυθορμητισμός είναι υπέροχος, αλλά σε μια σχέση ό,τι πρόκειται «να τύχει» έχει ήδη τύχει. Τώρα πρέπει να το κάνουν να συμβεί. Το σεξ στις μακροχρόνιες σχέσεις είναι εσκεμμένο. Το «δεν μπόρεσα να αντισταθώ» πρέπει να γίνει «δεν θέλω να αντισταθώ». Το «απλά πέσαμε ο ένας στην αγκαλιά του άλλου» πρέπει να γίνει «άσε με να σε πάρω αγκαλιά». Το «ταιριάξαμε αμέσως» πρέπει να γίνει «μπορούμε να ταιριάξουμε απόψε;».

…Πιστεύω ότι η προσμονή και η λαχτάρα είναι θεμελιώδη στοιχεία της επιθυμίας και ότι σχετίζονται άμεσα με την προμελέτη, ακόμη και σε μακροχρόνιες σχέσεις.

© Joan Marti 

…Ο ερωτισμός είναι η καλλιέργεια του ενθουσιασμού, μια σκόπιμη αναζήτηση της απόλαυσης. Ο Οκτάβιο Παζ τον παρομοιάζει με την ποίηση του σώματος, τη μαρτυρία των αισθήσεων. Όπως ένα ποίημα, ο ερωτισμός δεν είναι γραμμικός. Περιφέρεται και επιστρέφει.
…Συνυφασμένος με τη φαντασία, είναι μια άλλη μορφή παιχνιδιού.

…Για τα παιδιά το παιχνίδι είναι κάτι φυσικό, αλλά μεγαλώνοντας χάνουμε την ικανότητα να παίζουμε. Συχνά το σεξ είναι το τελευταίο παιχνίδι που επιτρέπουμε στον εαυτό μας, μια γέφυρα με την παιδική μας ηλικία. Καθώς το μυαλό μας γεμίζει με εντολές που μας υπαγορεύουν να είμαστε σοβαροί, το σώμα διατηρεί την ελευθερία του, χωρίς το βάρος της λογικής και της επίκρισης. Όταν κάνουμε έρωτα ξαναβρίσκουμε για λίγο τις πλήρεις ελευθερίας κινήσεις του παιδιού, που δεν έχει ακόμα αναπτύξει την αυτεπίγνωση μπροστά στην κριτική ματιά των άλλων.

© Margarita Sikorskaia

…Ο «οικιακός» ερωτισμός θέλει συμμετοχή και στρατηγικές κινήσεις. Είναι μια συνεχής αντίσταση στη σοβαροφάνεια του γάμου, στην απουσία παιχνιδιάρικης διάθεσης, στο μύθο ότι το πάθος είναι για τους έφηβους  και τους ανώριμους. Καταφάσκοντας στην απόλαυση αμφισβητούμε την αμηχανία που υποτίθεται ότι συνοδεύει κάθε εκδήλωση σεξουαλικότητας  εντός οικογενειακού πλαισίου. Βάζουμε τον ερωτισμό μέσα στο σπίτι –  μια απροκάλυπτα επαναστατική πράξη.»

(Αποσπάσματα από το βιβλίο «Ερωτική Νοημοσύνη – Συμφιλιώνοντας τον ερωτισμό με την καθημερινότητα» της Esther Perel – μετάφραση Αθηνά Θεοδωρακοπούλου, εκδόσεις Κέλευθος»)

*Υστερόγραφο

“Love And Happiness” – Al Green