Ο ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

© Gloria Stoll Karn

© Street-Life.gr

© Mokshini

“ΟΛΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΣΚΗΝΗ ΚΑΙ Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΑΙΞΕΙ ΤΟ ΡΟΛΟ ΤΟΥ…”

© Kenton Nelson

© Gigi Rose Gray 

© Juca Máximo

© Owen Smith

Οι κοινωνίες αλλάζουν, μεταμορφώνονται, εξελίσσονται αργά αλλά σταθερά. Ότι μένει στάσιμο και λιμνάζει, πεθαίνει. Οι κοινωνικές ρήξεις και διαμάχες είναι αναπόφευκτες μέχρι να επιτευχθεί η πολυπόθητη αλλά εύθραυστη ισορροπία, ειδικότερα όταν τα κέντρα εξουσίας σε όλους τους χώρους αρνούνται ή αδυνατούν να αφουγκραστούν και να κατανοήσουν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα κάθε εποχής και τις βασικές ανάγκες μιας κοινωνίας.
Στη σημερινή πραγματικότητα, οι ερμηνείες και η κριτική σκέψη που προσφέρει ο 92χρονος πλέον Νόαμ Τσόμσκι – ένας από τους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς διανοητές της σύγχρονης εποχής – ως προς την αποκρυπτογράφηση του κόσμου, προσπαθώντας να ξεδιαλύνει τις αυταπάτες των πολιτών για τα όσα συμβαίνουν, παραμένουν επίκαιρες και αναντικατάστατες.

© Street-Life.gr

Η γνώση μπορεί να είναι κοινή, ο καθένας όμως καταλήγει σε διαφορετικά συμπεράσματα.
Θέλουμε να αποτελούμε μέρος του προβλήματος ή μέρος της λύσης του προβλήματος;
Ας επιλέξει ο καθένας το ρόλο του.

Ακολουθούν μερικά αποσπάσματα από τις συνομιλίες του Νόαμ Τσόμσκι με τον Ντενί Ρομπέρ και τη Βερόνικα Ζαράχοβιτς, έτσι όπως έχουν καταγραφεί στο βιβλίο
“Νoam Chomsky – Δυο Ώρες Διαύγειας” (μετάφραση: Αργυρή Αργυρόγλου – εκδόσεις Λιβάνη).

Κατ’αρχήν οι άνθρωποι πρέπει να πληροφορούνται. Γι’αυτό πιστεύω πάρα πολύ στη λαϊκή εκπαίδευση, αντίθετα με τα μέσα ενημέρωσης, το σχολείο ή την κυρίαρχη πνευματική κουλτούρα. Ύστερα, χρειάζεται μια κινητοποίηση του είδους εκείνου που οδήγησε στην αναγνώριση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή στην ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών.
…Τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν όταν η κοινή γνώμη αφυπνιστεί.

Οι εκλεκτοί προσπαθούν να αυξήσουν τα προνόμια και την εξουσία τους. Αλλά το μεγάλο κοινό νιώθει ότι αυτό το αφορά πολύ και δεν παύει να αγωνίζεται. Με τον καιρό, διαπιστώνεται πρόοδος στα ανθρώπινα δικαιώματα, σίγουρα πολύ αργή αλλά συνεχής.
Οι ισχυροί αντιδρούν με όλες τους τις δυνάμεις, αλλά δεν μπορούν να τη σταματήσουν εντελώς. Και η μάχη συνεχίζεται.

Η εξουσία βρίσκεται παντού, αλλά αν οι άνθρωποι οργανωθούν, μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα.

Εγώ πιστεύω στους νόμους, είναι ωραίο πράγμα, αλλά δεν αξίζουν παρά μόνο αν γίνονται σεβαστοί.
…Τα νομικά όργανα υπάρχουν, η δικαιοσύνη λειτουργεί, αλλά δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά των ισχυρών, εκτός εάν ασκηθούν πολύ δυνατές πιέσεις.

Όλοι επιθυμούν μια απορρυθμισμένη παγκόσμια οικονομία – αυτό το εξαιρετικό όπλο εναντίων των λαών και της δημοκρατίας -, μα προσπαθούν να της δώσουν ένα ανθρώπινο πρόσωπο. Είναι αυτό που αποκαλούν ο “τρίτος δρόμος”.

Είναι η παγκοσμιοποίηση. Δεν είναι ένα φυσικό φαινόμενο, αλλά ένα πολιτικό φαινόμενο που επινοήθηκε για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.
Οι αγορές υπακούουν σε νόμους που δεν είναι καθόλου τυχαίοι. Ο τρόπος που εξαπλώνεται η παγκοσμιοποίηση έχει σαν στόχο και σαν συνέπεια την προσέγγιση ολόκληρου του πλανήτη στο αμερικανικό μοντέλο.

Αυτό που αλλάζει είναι ότι οι άνθρωποι αντιστέκονται, παλεύουν, αντιτίθενται και συχνά νικούν.

Η δημοκρατία είναι το καλύτερο σύστημα, όχι το λιγότερο κακό.
…Γίνεται συνεχώς μια μάχη ανάμεσα στο λαό, που προσπαθεί να επεκτείνει τη δημοκρατία, και στην ελίτ που αγωνίζεται να την περιορίσει. Η αύξηση της ισχύος των επιχειρήσεων και οι εμπορικές συμφωνίες είναι προσπάθειες περιορισμού της δημοκρατίας.
…Όλα εξαρτώνται από το τι εννοούμε με τη λέξη δημοκρατία. Υπάρχει μια σχεδόν επίσημη θεωρία – πιο διαδεδομένη στις ΗΠΑ – σύμφωνα με την οποία η δημοκρατία είναι ένα σύστημα στο οποίο οι άνθρωποι είναι θεατές και όχι άτομα με δράση. Σε τακτά διαστήματα έχουν το δικαίωμα να ρίξουν μια ψήφο στην κάλπη, εκλέγοντας κάποιον από την τάξη των αρχηγών για να τους κυβερνήσει. Ύστερα, πρέπει να γυρίσουν σπίτι τους και να ασχοληθούν με τις δουλειές τους, να καταναλώνουν, να βλέπουν τηλεόραση, να μαγειρεύουν, αλλά κυρίως να μην ενοχλούν. Αυτό είναι η δημοκρατία. Όταν αυτό διακοπεί, η αντίδραση έχει ενδιαφέρον.

Όσο μια κοινωνία είναι πιο ελεύθερη, τόσο προσφεύγει στο φόβο και στην προπαγάνδα.
…Επομένως, ψάχνετε κάποιον να σας προστατέψει. Αυτός είναι ένας άλλος τρόπος για να παραμείνουν οι άνθρωποι υποταγμένοι και είναι ακόμη πιο αποτελεσματικός σε μια ελεύθερη χώρα.
Όταν μια κυβέρνηση δεν μπορεί πια να χρησιμοποιήσει την ωμή βία, πρέπει να ελέγξει τους εγκεφάλους. Γι’αυτό ακριβώς το λόγο, οι κλάδοι που επιδίδονται στην κατήχηση του κοινού είναι πολύ πιο αναπτυγμένοι στις ΗΠΑ και στη Μεγάλη Βρετανία παρά οπουδήποτε αλλού.

Όλη η τέχνη της προπαγάνδας συνίσταται στο να δώσει στους ανθρώπους την αίσθηση ότι είναι ανίσχυροι, απομονωμένοι, αποκομμένοι από τους άλλους. Στην πραγματικότητα, για τη βιομηχανία της διαφήμισης και της εμπορικής προπαγάνδας γενικά, ο ιδανικός κόσμος θα ήταν βασισμένος σε δυο στοιχεία. Πρώτον, στην τηλεόραση, καθένας στη θέση του, αποκομμένος από τους άλλους, ακόμη κι από την οικογένεια του. Δεύτερον, και όσο μπορεί να προσεγγισθεί αυτή η ιδανική κατάσταση, οι άνθρωποι να μην αποτελούν πλέον απειλή για τους πλούσιους και τους προνομιούχους, έτσι ώστε να μην υπάρχει “κρίση δημοκρατίας” όπως την εννοούν οι ελίτ.
Οι άνθρωποι θα ασχολούνταν μόνο με τη ζωούλα τους, με επιφανειακά πράγματα του βίου, όπως τα καταναλωτικά αντικείμενα που είναι της μόδας. Θα ήταν “θεατές” κι όχι “παίκτες” στη διεξαγωγή της πολιτικής σε όλα τα επίπεδα: τοπικά, στους χώρους εργασίας και παραπέρα.
Περιοδικά, θα είχαν το δικαίωμα να επικυρώνουν την εξουσία των ελίτ, αλλά τον υπόλοιπο χρόνο θα έπρεπε να αφήνουν τη διοίκηση των παγκοσμίων υποθέσεων σ’εκείνους που αυτοανακηρύσσονται “υπεύθυνοι άνθρωποι”.
Ας το τονίσουμε ακόμη μια φορά: Αυτές δεν είναι ιδέες εξτρεμιστικών ομάδων, αλλά μιας μεγάλης μερίδας των ελίτ σε όλη την πολιτική σκακιέρα.

Τα μέσα αντιπροσωπεύουν μόνο ένα πολύ μικρό μέρος της πελώριας μηχανής της προπαγάνδας. Υπάρχει ένα σύστημα κατήχησης και ελέγχου πολύ πιο τεράστιο, στο οποίο τα μέσα ενημέρωσης είναι απλά ένας τροχός: το σχολείο, η διανόηση, μια ολόκληρη πανοπλία θεσμών που προσπαθούν να επηρεάσουν και να ελέγξουν τη γνώμη και τη συμπεριφορά και σ’ένα μεγάλο βαθμό, να κρατήσουν τους ανθρώπους στην άγνοια.

-Τι εννοείτε ακριβώς με τον όρο “διανοούμενος”;

– Αφορά μάλλον μια στάση, παρά μια κατηγορία ανθρώπων: αυτή που συνίσταται στην πληροφόρηση, τη σοβαρή σκέψη πάνω στα ανθρώπινα, τη σαφή έκφραση της αντίληψης και τη διορατικότητα.
Γνωρίζω ανθρώπους που δεν έχουν καμιά σχολική παιδεία αλλά είναι, τουλάχιστον στα μάτια μου, αξιοθαύμαστοι διανοούμενοι. Και γνωρίζω σεβάσμιους πανεπιστημιακούς και συγγραφείς που απέχουν πολύ από το να ανταποκριθούν σε αυτό το ιδανικό.
Οι “αναγνωρισμένοι διανοούμενοι” είναι ένα διαφορετικό ζήτημα. Με αυτόν τον όρο, εννοώ εκείνους που, μέσα στο δικό τους σύστημα εξουσίας, έχουν τιμηθεί με τον τίτλο των “υπεύθυνων διανοούμενων”, εξάλλου έτσι ακριβώς χαρακτηρίζουν τον εαυτό του στη Δύση. Καμιά φορά, τους αποκαλούν “τεχνοκράτες διανοούμενους”, για να τους ξεχωρίσουν από τους “ανατρεπτικούς διανοούμενους” που σπείρουν την αναστάτωση και είναι “ανεύθυνοι”.

Στην πραγματικότητα, ο ρόλος των διανοούμενων -κι αυτό ισχύει εδώ και χιλιάδες χρόνια- συνίσταται στο να κάνουν ό,τι πρέπει ώστε οι άνθρωποι να παραμένουν παθητικοί, υπάκουοι, αστοιχείωτοι και προγραμματισμένοι.
Ο Ραλφ Ουάλντο Έμερσον, ο μεγάλος Αμερικανός συγγραφέας και φιλόσοφος του 19ου αιώνα, όταν σχολίαζε τα εκπαιδευτικά προγράμματα είχε πει: “Πρέπει να εκπαιδεύσουμε το λαό έτσι ώστε να μη μας αρπάξει απ’το λαιμό”. Με άλλα λόγια πρέπει να τον καταστήσουμε τόσο παθητικό που δεν θα στραφεί εναντίον μας. Κι αυτός βασικά είναι ο ρόλος των διανοούμενων σε πολλούς τομείς. Φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις. Αλλά, γενικά, η παρατήρηση παραμένει έγκυρη.

Πάρτε τα δικαιώματα της γυναίκας. Υπήρξε μεγάλη πρόοδος τα τελευταία τριάντα ή σαράντα χρόνια, όχι χάρη σε κάποιο νομοθέτη που έδρασε μέσα σε πολιτικό κενό, αλλά χάρη σε ομάδες αμφισβήτησης συχνά προερχόμενες από την Αριστερά και καμιά φορά η πρόοδος ήταν μη αναμενόμενη. Οι γυναίκες στο εσωτερικό του κινήματος άρχισαν να παραπονιούνται ότι οι άνδρες, που προσποιούνταν επίσης ότι μάχονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, στην πραγματικότητα καταπίεζαν τις γυναίκες.
Κατά ένα μέρος, το φεμινιστικό κίνημα γεννήθηκε από αυτές τις εσωτερικές διενέξεις.

Τα πράγματα αλλάζουν όταν οι άνθρωποι αποφασίζουν να δράσουν. Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι το κύριο μάθημα που αποκομίζουμε από την ιστορία.

– Πιστεύετε πως το Ίντερνετ είναι όργανο απελευθέρωσης ή προπαγάνδας;

– Και τα δύο. Το Ίντερνετ, που τώρα είναι το αντικείμενο μιας μεγάλης διαμάχης, είναι μια εφεύρεση που αναπτύχθηκε με δημόσια κεφάλαια και πέρασε στον ιδιωτικό τομέα το 1995. Από τότε, το κοινό αγωνίζεται για να διατηρήσει την ελευθερία του.
Όταν εξαρτιόταν από το Πεντάγωνο και από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών το Ίντερνετ δεν είχε κανέναν περιορισμό. Μόλις πέρασε στον ιδιωτικό τομέα, οι επιχειρήσεις προσπάθησαν να ελέγξουν την πρόσβαση του μεγάλου κοινού σ’αυτό το εργαλείο.
Το Ίντερνετ είναι εξαιρετικά πολύτιμο για την απόκτηση πληροφοριών έξω από το σύστημα. Αν ψάχνετε πληροφορίες για εμπορικές συμβάσεις, δεν θα τις βρείτε στις εφημερίδες αλλά στο Ίντερνετ. Στην πραγματικότητα, απεδείχθη ότι ήταν ένα κρίσιμο εργαλείο στον αγώνα της Πολυμερούς Συμφωνίας για τις Επενδύσεις. Το ίδιο και με το Ανατολικό Τιμόρ: Οι οργανώσεις μπόρεσαν να κινητοποιηθούν χάρη στο Ίντερνετ. Το δημοκρατικό κίνημα που τελικά ανέτρεψε τον Σουχάρτο στην Ινδονησία, το χρησιμοποίησε με επιτυχία για να ξεφύγει από την επίβλεψη των Αρχών. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πολλές άλλες πράξεις εκπαίδευσης και κινητοποίησης που δεν θα είχαν περατωθεί ή δεν θα είχαν υπάρξει αν είχαν χρησιμοποιήσει μόνο συμβατικά μέσα.
Αλλά το Ίντερνετ είναι και ένα τεράστιο σουπερμάρκετ. Οι μεγάλες εταιρίες θέλουν να το κάνουν όργανο του μάρκετινγκ, ένα όργανο που θα ενισχύσει την περιθωριοποίηση των ανθρώπων. Όλα θα εξαρτηθούν από τον τρόπο που θα αντιδράσουν οι άνθρωποι.

Το Ίντερνετ είναι μια περίπλοκη υπόθεση. Μπορεί επίσης να γίνει όργανο αποξένωσης, ιδιαίτερα στους νέους. Βλέπω φοιτητές που δεν κάνουν παρέα σχεδόν με κανένα. Είναι μεγάλος πειρασμός να αποφεύγεις τις άμεσες επαφές με άλλους προς όφελος αφηρημένων και εικονικών σχέσεων.
Προφανώς έχει μικρότερο ψυχολογικό ρίσκο το να μιλάς σ’ένα φίλο που βρίσκεται 4.000 χιλιόμετρα μακριά – και που ίσως προσποιείται ότι είναι κάποιος άλλος – παρά να συναντήσεις κάποιον με σάρκα και οστά και να του μιλήσεις πρόσωπο με πρόσωπο.

Ο λόγος των μέσων μαζικής ενημέρωσης στηρίζεται σε κάποιες προϋποθέσεις και αν αποκρυπτογραφηθεί, απογυμνώνεται και καταρρέει. Ο λόγος αυτός περικλείει κρυμμένα μυστικά.

Υπάρχει μια καλά τεκμηριωμένη διαδικασία που χρησιμοποιούν τα πιο σύγχρονα μέσα ενημέρωσης. Την ονομάζουν συνοπτικότητα. Είναι ένας τεχνικός όρος που προέρχεται από τη διαφήμιση. Το να είσαι συνοπτικός, σημαίνει να πεις τρεις φράσεις ανάμεσα σε δυο διαφημιστικά σποτ. Είναι ένα πολύ καλό κόλπο για να ελέγχονται οι ιδέες.
Όταν σας δίνουν την ευκαιρία να πείτε τρεις φράσεις ανάμεσα σε δυο διαφημιστικά σποτ, έχετε δυο επιλογές: Ή αρκείστε να επαναλάβετε ένα σλόγκαν με το οποίο υποτίθεται πως συμφωνεί όλος ο κόσμος ή λέτε ό,τι σκέφτεστε και σας παίρνουν για τρελό, γιατί δεν έχετε το χρόνο να παρουσιάσετε την ελάχιστη απόδειξη έτσι ώστε να υποστηρίξετε όσα έχετε πει.

Η ταχύτητα (ενημέρωσης) δίνει την ψευδαίσθηση ότι ζούμε στην καρδιά των γεγονότων, αλλά αυτό σημαίνει απλώς ότι είμαστε υποταγμένοι σε μια ακόμη πιο έντονη προπαγάνδα. Όσον αφορά τον στιγμιαίο και ζωντανό χαρακτήρα της, αφήνουμε να μας παρασύρει η ροή των γεγονότων.
Κατ’εμένα, είναι η απουσία σοβαρότητας και η επιπολαιότητα, κι όχι η ταχύτητα, που επηρεάζουν την αντίληψη του παρόντος. Όλα όμως γίνονται για να σβήσουν τη μνήμη.

Τίποτα δεν εγγυάται το μέλλον της κοινωνίας εκτός από την επαγρύπνηση του κόσμου.

Η κοινή γνώμη ανησυχεί πολύ, αλλά ζούμε σε μια κοινωνία που κυριαρχείται από την αγορά, όπου οι μακροπρόθεσμες συνέπειες “απομακρύνονται από το παρόν” και βαραίνουν μόνο οριακά στις αποφάσεις. Το κόστος μιας οικολογικής καταστροφής θα το υποστούν οι μελλοντικές γενιές, οι οποίες δεν “ψηφίζουν στην αγορά” και, επομένως δεν έχουν φωνή.
Οι Αμερικανοί νιώθουν πολύ ανήσυχοι γι’αυτά τα προβλήματα, αλλά παραλύουν από μια έντονη προπαγάνδα που τους επαναλαμβάνει συνεχώς ότι δεν υπάρχουν οικολογικοί κίνδυνοι, ότι αυτοί εφευρίσκονται από κάποιους υποκινούμενους, ίσως ακόμη κι από ανατρεπτικά στοιχεία ή από “αντιαμερικανούς”. Ακόμη κι αν αυτοί οι κίνδυνοι είναι πραγματικοί, στις ΗΠΑ επωφελούνται.

Οι πολιτικές παρατηρήσεις μου είναι κοινότοπες. Δεν χρειάζεται η γλωσσολογία για να τις καταλάβετε. Δεν υπάρχει τίποτα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, πολιτικά και ιδεολογικά, που ο απλός κοινός νους δεν μπορεί να καταλάβει. Μπορείτε να το τυλίξετε με ένα ιδιαίτερο λεξιλόγιο και με μακριές, περίπλοκες φράσεις για να του δώσετε την εμφάνιση θεωρίας, αλλά είναι μόνο μια μπλόφα. Όλοι θα συμφωνήσουν σ’αυτό. Οι διανοούμενοι έχουν την τάση να προσποιούνται το αντίθετο. Και είναι απολύτως συμφέρον για αυτούς να το πιστέψει ο κόσμος. Αν ξέρετε να μιλάτε με περίπλοκο τρόπο, χρησιμοποιώντας δύσκολες λέξεις, ανήκετε στους προνομιούχους. Σας καλούν σε συνέδρια, σας περιβάλλουν με τιμές, αλλά οι ομιλίες σας έχουν άραγε κάποιο περιεχόμενο; Αυτό είναι το ερώτημα.
Ας εξετάσουμε καλύτερα μήπως θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο πράγμα με απλά λόγια.
Κι αυτό είναι σχεδόν πάντα δυνατόν.

Όταν βομβαρδίζετε ανθρώπους δεν σας πετούν λουλούδια, σας ανταποδίδουν το χτύπημα. Και το κάνουν εκεί που είναι ισχυροί.

– Αυτό που συνεχίζει να σας κινητοποιεί είναι η πίστη σας στον άνθρωπο;

– Είναι περισσότερο ελπίδα παρά πίστη. Δεν θα πρέπει να πιστεύουμε σε πράγματα που δεν γνωρίζουμε.

– Εμπιστεύεστε τον κοινό νου;

– Αυτό είναι το μόνο που μπορούμε να κάνουμε, να τον εμπιστευθούμε. Έχουμε κάποιο δίκιο όταν σκεφτόμαστε ότι οι άνθρωποι κλίνουν από ένστικτο προς την ισότητα και την ελευθερία. Το ίδιο άτομο μπορεί να γίνει στρατιώτης των Ες-Ες ή άγιος. Αυτό εξαρτάται από τις περιστάσεις και τις προσωπικές του επιλογές.

(Αποσπάσματα από το βιβλίο “Νoam Chomsky – Δυο Ώρες Διαύγειας / Συνομιλίες του Νόαμ Τσόμσκι με τον Ντενί Ρομπέρ και τη Βερόνικα Ζαράχοβιτς”, μετάφραση: Αργυρή Αργυρόγλου – εκδόσεις Λιβάνη).

ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ

© Tamara de Lempicka

© Paul Wright

«Ζω σημαίνει μαθαίνω πως να αφήνω πίσω μου – φόβους, όνειρα, ανθρώπους και καταστάσεις – για να φτάσω σε έναν τόπο καλύτερο.
Βλέπουμε τη ζωή σαν ευθύγραμμο μονοπάτι… Στην πραγματικότητα η ζωή είναι μια ακολουθία ομόκεντρων κύκλων, όπου αλλάζουμε τον ένα μας εαυτό για έναν άλλο, και τη μια ζωή για μια άλλη. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν δεν αναγνωρίζουμε τη διαδικασία και την πολεμάμε.

…Η μόνη σας επιλογή είναι να καθορίσετε πως θέλετε να ζήσετε στον πραγματικό κόσμο και να δημιουργήσετε αυτό που θέλετε.

…Δεν είναι απαραίτητο να πιστεύετε στον εαυτό σας. Μερικές φορές αυτό είναι αδύνατον.
Το μόνο που χρειάζεται είναι να βάλετε το ένα πόδι μπροστά από το άλλο και να δώσετε στον εαυτό σας το χρόνο, το χώρο, τα προσόντα και τη συγχώρεση ώστε να βρείτε τη σωστή κατεύθυνση για άλλη μια φορά.

Μαθαίνω να περπατώ σημαίνει, πέφτω, σηκώνομαι, ξεσκονίζω τα ρούχα μου και έχω την αποφασιστικότητα να δοκιμάσω πάλι.»

(Laura Day, “Διαχειριστείτε θετικά τις κρίσεις στη ζωή σας!” – εκδόσεις Φυτράκη)

© Philip Galley

*Yστερόγραφο

“Your Song” – Elton John