O Ken Robinson είναι Βρετανός συγγραφέας, ομιλητής και σύμβουλος σε θέματα εκπαίδευσης.

Τα βιβλία (“The Element: How Finding Your Passion Changes Everything”, “Out of Our Minds”, “Finding Your Element: How to Discover Your Talents and Passions and Transform Your Life” και το πιο πρόσφατο “Creative Schools: The Grassroots Revolution That’s Transforming Education”) και οι ιδέες του απευθύνονται σε γονείς, στελέχη επιχειρήσεων, καθώς και σε ανθρώπους που αναζητούν μια εναλλακτική διέξοδο για την έκφραση των ικανοτήτων τους στη σύγχρονη εποχή.

Θεωρείται διεθνώς ένας από τους πιο καταξιωμένους ηγέτες στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της καινοτομίας και του ανθρώπινου δυναμικού στους τομείς της εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων. Το 2003 χρίσθηκε ιππότης, παίρνοντας τον τίτλο του Sir, από τη βασίλισσα Ελισάβετ για τη συμβολή του στις τέχνες και την εκπαίδευση, ενώ εκτιμάται ότι πάνω από 250 εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο έχουν παρακολουθήσει τις περίφημες ομιλίες του στο συνέδριο TED το 2006, 2010 και 2013.

Πρόκειται για έναν αυθεντικό πρωτοπόρο της σκέψης που τολμά να οραματίζεται ένα καλύτερο μέλλον για την ανθρωπότητα και μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για όλους μας.

O ίδιος δηλώνει ότι αποστολή του είναι να μεταμορφώσει την κουλτούρα της εκπαίδευσης και των οργανισμών μέσα από μία πιο πλούσια αντίληψη ως προς τη δημιουργικότητα και τη νοημοσύνη.

“Μήπως τα σχολεία σκοτώνουν τη δημιουργικότητα;”

Σύμφωνα με τα λεγόμενα του, οι άνθρωποι γεννιούνται διαθέτοντας εν δυνάμει τεράστια αποθέματα ταλέντου και ικανοτήτων, τα οποία όμως στην πορεία της ζωής τους καταστέλλονται, κυρίως λόγω του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα παγκοσμίως. Εκπαιδευόμαστε για να γίνουμε καλοί εργάτες και όχι για να σκεφτόμαστε δημιουργικά.

Πως ακριβώς συμβαίνει αυτό;

Ιδανικά, κάθε γονιός προσπαθεί να προετοιμάσει και να παρέχει την κατάλληλη εκπαίδευση στο παιδί του ώστε εκείνο να διεκδικήσει μελλοντικά, στα πλαίσια της επαγγελματικής του αποκατάστασης, τη δική του θέση σε ένα εξαιρετικά ρευστό περιβάλλον, έτσι όπως αυτό διαμορφώνεται με βάση τα νέα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης και της γενικότερης αστάθειας που επικρατεί στον κόσμο.

Κατά γενική ομολογία όμως το παλιό στερεότυπο “σκληρή δουλειά – καλοί βαθμοί – πανεπιστήμιο – δουλειά” δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, καθώς ένα πτυχίο πανεπιστημίου δεν διασφαλίζει πλέον μία καλή θέση εργασίας. Ξαφνικά, τα πτυχία δεν αξίζουν τίποτα.

Βρισκόμαστε σε μια συνθήκη ακαδημαϊκού πληθωρισμού. Και αυτό υποδηλώνει ότι ολόκληρη η δομή της εκπαίδευσης μετατοπίζεται κάτω από τα πόδια μας. Γι’αυτό πρέπει να επαναθεωρήσουμε την οπτική μας πάνω στην έννοια της νοημοσύνης.

Το πρόβλημα είναι ότι το σημερινό σύστημα εκπαίδευσης επινοήθηκε και σχεδιάστηκε κατά τον 19ο αιώνα, σύμφωνα με τις αρχές του Διαφωτισμού και υπό τις οικονομικές συνθήκες και ανάγκες της Βιομηχανικής Επανάστασης. Η δημιουργία δημόσιας εκπαίδευσης – δωρεάν και διαθέσιμης σε όλους – ήταν μια επαναστατική ιδέα πριν τα μέσα του 19ου αιώνα, δεδομένου ότι τέτοιου είδους συστήματα θεωρούνταν αδιανόητα εκείνη την εποχή.
Έτσι επικράτησε ένα οικονομικό-κοινωνικό μοντέλο ιεράρχησης με δύο πόλους : τον οικονομικό και τον ακαδημαϊκό και κατ’ επέκταση η πεποίθηση ότι υπάρχουν δύο ειδών άνθρωποι: οι ακαδημαϊκοί (έξυπνοι) και οι μη ακαδημαϊκοί (όχι έξυπνοι).

Ο βαθμός ακαδημαϊκής ικανότητας, ενδόμυχα, κυριαρχεί στην αντίληψη μας περί αξιόλογησης της νοημοσύνης των άλλων. Όλο το σύστημα δημόσιας εκπαίδευσης είναι μια παρατεταμένη διαδικασία με στόχο την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο. Κατά συνέπεια, πολλοί ταλαντούχοι, λαμπροί και δημιουργικοί άνθρωποι στιγματίζονται και θεωρούνται όχι ιδιαίτερα έξυπνοι, επειδή είναι καλοί σε κάτι για το οποίο τα σχολεία δεν έχουν δώσει την πρέπουσα αξία και σημασία.

Με αυτά τα δεδομένα και κριτήρια έχει χτιστεί η δημόσια εκπαίδευση σήμερα, με αποτέλεσμα να προκαλείται χάος στις ζωές των ανθρώπων.
Τα σχολεία είναι οργανωμένα πάνω στη νοοτροπία της φάμπρικας και των γραμμών παραγωγής, που μεταφράζεται ως ένα μοντέλο συμμόρφωσης, υποταγής και τυποποίησης των παιδιών σε ένα συγκεκριμένο σύστημα εκπαίδευσης.

Tα σύγχρονα παιδιά μεγαλώνουν σε μια εποχή με περισσότερα ερεθίσματα από κάθε άλλη περίοδο στην ιστορία της γης. Κατακλύζονται συνεχώς από πληροφορίες και αποσπάται η προσοχή τους από κάθε είδους πλατφόρμα: υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, tablets, διαφημίσεις, εκατοντάδες κανάλια, με αποτέλεσμα το σχολείο να θεωρείται βαρετό. Δεν είναι τυχαίο ότι συνταγογραφούνται φάρμακα για ADHD (Διαταραχή Eλλειματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα) στα παιδιά, ειδικά στις ΗΠΑ, ώστε να τα κρατάνε συγκεντρωμένα και ήρεμα.

H νοημοσύνη είναι κάτι ποικιλόμορφο, δυναμικό και ξεχωριστό σε κάθε άτομο.

Αποκλίνουσα σκέψη

Aποκλίνουσα σκέψη είναι η ικανότητα κάθε ανθρώπου να σκέφτεται μη γραμμικά και να επινοεί όσο το δυνατόν περισσότερες λύσεις ή ερμηνείες πάνω σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα ή μία ερώτηση. Πρόκειται για τη βασική ικανότητα για δημιουργικότητα, ενώ η δημιουργικότητα ορίζεται ως η διαδικασία παραγωγής αυθεντικών ιδεών που έχουν αξία.

Σε μια διαχρονική έρευνα για την αποκλίνουσα σκέψη που διεξήχθη σε 1.500 παιδιά, από την ηλικία των 3-5 ετών έως τα 13-15 χρόνια τους, το αρχικό σκορ ήταν 98% στις ηλικίες του νηπιαγωγείου ενώ στη συνέχεια, όταν ξεκίνησε η επίσημη εκπαίδευση τους στα σχολεία, οι τάσεις ήταν φθίνουσες.

Τα ευρήματα της συγκεκριμένης έρευνας έδειξαν δύο σημαντικά στοιχεία: 1. Όλοι διαθέτουμε την ικανότητα για αποκλίνουσα σκέψη και 2. Η ικανότητα αυτή κατά βάση επιδεινώνεται σε βάθος χρόνου.

Πολλά πράγματα συνέβησαν σε αυτά τα παιδιά, το βασικότερο όμως είναι ότι έγιναν πιο “μορφωμένα”. Δεν φταίνε οι δάσκαλοι γι’ αυτό, αλλά το DNA της εκπαίδευσης. Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, αρχίζουμε να τα εκπαιδεύουμε σταδιακά από τη μέση και πάνω και στη συνέχεια επικεντρωνόμαστε στo κεφάλι τους.

Οι Τέχνες

Οι τέχνες είναι ακόμα ένα θύμα αυτής της νοοτροπίας. Οι τέχνες εκφράζουν την αισθητική εμπειρία, όπου όλες οι αισθήσεις μας λειτουργούν στο αποκορύφωμα τους, είμαστε παρόντες στην τρέχουσα στιγμή και αισθανόμαστε πλήρως ζωντανοί.
Όταν δίνονται φάρμακα για ADHD στα παιδιά, αναισθητοποιούνται οι αισθήσεις τους σ’αυτό που τους συμβαίνει, ενώ κανονικά θα έπρεπε να ξυπνούσαμε τις ικανότητες και τα ταλέντα τους!

Κάθε εκπαιδευτικό σύστημα στη γη έχει ακριβώς την ίδια ιεράρχηση θεμάτων. Στην κορυφή βρίσκονται τα μαθηματικά και οι γλώσσες, ακολουθούν οι ανθρωπιστικές επιστήμες και τελευταίες βρίσκονται οι τέχνες.
Επιπλέον, σε κάθε σύστημα υπάρχει ιεράρχηση και εντός των τεχνών. Οι καλές τέχνες και η μουσική διαθέτουν συνήθως μεγαλύτερο πρεστίζ σε σύγκριση με την υποκριτική και το χορό.
Δεν υπάρχει κανένα σύστημα στον πλανήτη που να διδάσκει χορό σε καθημερινή βάση, όπως διδάσκονται τα μαθηματικά.

Τι πρέπει να γίνει

Ο Ken Robinson υποστηρίζει ότι η δημιουργικότητα είναι εξίσου σημαντική στον τομέα της εκπαίδευσης και της παιδείας και οφείλουμε να την αντιμετωπίζουμε αντίστοιχα με την πρέπουσα σημασία. Ως εκ τούτου, τα σχολεία θα πρέπει να αναπτύξουν ένα ευρύτερο πρόγραμμα σπουδών, όπου οι τέχνες θα κατέχουν σημαντική θέση στα πλαίσια αυτής της προσέγγισης.

Το ανθρώπινο μυαλό είναι μοναδικά δημιουργικό, όμως πολλοί άνθρωποι δεν έχουν αίσθηση των αληθινών ταλέντων τους. Η εκπαίδευση έχει ένα σημαντικό ρόλο, να μας βοηθήσει να εκπληρώσουμε πλήρως το δυναμικό μας ως άνθρωποι – να αυτοπραγματωθούμε, όμως οι διαδικασίες μέσα από τις οποίες πραγματοποιείται η αξιολόγηση των ικανοτήτων μας έχουν σχεδιαστεί για άλλες εποχές και άλλους σκοπούς.

Οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως διαφορετικοί και διακατέχονται από περιέργεια. Oι δάσκαλοι οφείλουν να διευκολύνουν και να υποστηρίζουν τη μάθηση και όχι να την εμποδίζουν, όπως συχνά συμβαίνει. Ο ρόλος της εκπαίδευσης είναι να αφυπνίσει και να αναπτύξει τις δημιουργικές δυνάμεις που έχουμε όλοι μέσα μας. Αντ’ αυτού επικρατεί μια νοοτροπία τυποποίησης, η οποία δεν εστιάζει στη διδασκαλία και τη μάθηση αλλά στις εξετάσεις.
Οι εξετάσεις θα πρέπει να λειτουργούν θετικά ως διαγνωστικό εργαλείο και όχι ως κυρίαρχη κουλτούρα στην εκπαίδευση.

Τα εκπαιδευτικά συστήματα που ξεχωρίζουν στην εποχή μας βασίζονται σε τρεις πυλώνες:

1. Eξατομικευμένη διδασκαλία και μάθηση, δίνοντας έμφαση στην περιέργεια, ατομικότητα και δημιουργικότητα των μαθητών ως μέσο παρακίνησης τους.
2. Έμφαση στην υψηλής ποιότητας κατάρτιση και επαγγελματική υποστήριξη-ανάπτυξη του διδακτικού προσωπικού, από τη σκοπιά της επένδυσης και όχι του κόστους.
3. Μεταβίβαση ευθύνης και σε σχολικό επίπεδο για τη σωστή υλοποίηση του προγράμματος-έργου.

Η ανθρώπινη φαντασία είναι ένα δώρο το οποίο πρέπει να χρησιμοποιήσουμε προσεκτικά και με σύνεση. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί όταν αντιληφθούμε όλο τον πλούτο των δημιουργικών μας ικανοτήτων και τα παιδιά μας για την ελπίδα που είναι.
Το καθήκον μας είναι να τους προσφέρουμε μια ολιστική εκπαίδευση, ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν το μέλλον. Εμείς μπορεί να μην το βλέπουμε, αλλά εκείνα μπορούν να το δουν και η δουλειά μας είναι να τους βοηθήσουμε ώστε να καταφέρουν κάτι σε αυτό.

Υπάρχουν και σχολεία που κάνουν εξαιρετική δουλειά, όμως αυτό συμβαίνει παρά την κυρίαρχη κουλτούρα της εκπαίδευσης και όχι εξαιτίας της. Πολλές από τις τρέχουσες πολιτικές βασίζονται σε μηχανιστικές αντιλήψεις της εκπαίδευσης, σαν να πρόκειται για μια βιομηχανική διαδικασία η οποία μπορεί να βελτιωθεί μόνο με την παροχή καλύτερων δεδομένων και με μικρομετατροπές.
Η εκπαίδευση είναι ένα ανθρώπινο και όχι μηχανικό σύστημα. Αφορά ανθρώπους που είτε θέλουν είτε δεν θέλουν να μάθουν.

Αν αλλάξουμε τις συνθήκες, δώσουμε στους ανθρώπους εναλλακτικές προοπτικές, προσδοκίες και ένα ευρύτερο φάσμα ευκαιριών, αν ενισχύσουμε και εκτιμήσουμε τη σχέση μεταξύ δασκάλων και μαθητών, αν προσφέρουμε τη διακριτική ευχέρεια στους ανθρώπους να είναι δημιουργικοί και καινοτόμοι σε αυτό που κάνουν, τότε τα σχολεία θα ανθίσουν.

O πραγματικός ρόλος της ηγεσίας είναι η εκπαίδευση και αυτό ισχύει σε όλα τα επίπεδα, όχι όμως στα πλαίσια ενός συστήματος “διαταγής και υποταγής”, αλλά μέσα από τη δημιουργία ενός κλίματος δυνατοτήτων. ‘Ετσι οι άνθρωποι θα σταθούν στο ύψος τους και θα καταφέρουν πράγματα που κανείς δεν προσδοκούσε.

Περισσότερες πληροφορίες για το έργο του Ken Robinson μπορείς να βρεις εδώ:

sirkenrobinson.com/

RSA: Changing Education Paradigms