Ο ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ ΙΟΥΛΙΟΥ

© Thomas Saliot

© TS Harris

© Roger Wilkerson

*MEDIA DETOX*

“Θέλω να ζήσω ευτυχισμένος σε έναν κόσμο που δεν καταλαβαίνω.”
(Nassim Nicholas Taleb)

© Joshua K. Jackson

«Οι ειδήσεις υποτίθεται πως αναλαμβάνουν να μας ενημερώσουν για ό,τι πιο ασυνήθιστο και σημαντικό συμβαίνει στον κόσμο: μια χιονόπτωση στους τροπικούς· το νόθο παιδί του προέδρου· ένα ζεύγος σιαμαίων. Ωστόσο, παρά το αποφασιστικό κυνήγι του αφύσικου, το μοναδικό πράγμα στο οποίο οι ειδήσεις αποφεύγουν να στρέψουν το ενδιαφέρον τους είναι ο εαυτός τους και η κυρίαρχη θέση που κατέχουν στη ζωή μας. Ο τίτλος “Οι ειδήσεις συναρπάζουν καθημερινά τη μισή ανθρωπότητα” είναι μάλλον απίθανο να χρησιμοποιηθεί από τους οργανισμούς που κατά τ’άλλα είναι αφοσιωμένοι σε οτιδήποτε εκπληκτικό και αξιοσημείωτο, διεφθαρμένο και σοκαριστικό.
Όπως επισήμανε ο Χέγκελ, οι κοινωνίες εκσυγχρονίζονται όταν οι ειδήσεις αντικαθιστούν τη θρησκεία ως βασική πηγή καθοδήγησης και ακρογωνιαίος λίθος κύρους. Στις ανεπτυγμένες οικονομίες, οι ειδήσεις κατέχουν πλέον μία θέση ισχύος τουλάχιστον αντίστοιχη με εκείνη που παλαιότερα απολάμβαναν τα δόγματα. Οι ανταποκρίσεις ακολουθούν τις ώρες του εκκλησιαστικού κανόνα με αφύσικη ακρίβεια: ο όρθρος έχει μετασχηματιστεί σε πρωινή ενημέρωση, ο εσπερινός σε βραδινό δελτίο ειδήσεων. Όμως οι ειδήσεις δεν ακολουθούν απλώς ένα ψευδο-θρησκευτικό χρονοδιάγραμμα. Συν τοις άλλοις, απαιτούν να τις προσεγγίζουμε σχεδόν με τις ίδιες ευλαβικές προσδοκίες που τρέφαμε κάποτε για τα δόγματα. Και σε αυτή την περίπτωση ελπίζουμε να δεχθούμε αποκαλύψεις, να μάθουμε ποιος είναι καλός και ποιος κακός, να κατανοήσουμε τα δεινά και να αντιληφθούμε την ευρύτερη λογική της ύπαρξης. Επιπλέον, και σε αυτή την περίπτωση, αν αρνηθούμε να συμμετέχουμε στις τελετές, ίσως κατηγορηθούμε ως αιρετικοί.

© Alex Gross

Οι ειδήσεις γνωρίζουν πως να καθιστούν τους μηχανισμούς τους σχεδόν αόρατους, δυσχεραίνοντας την αμφισβήτηση τους. Μας απευθύνονται με φυσική φωνή, χωρίς προφορά, και δίχως να αποκαλύπτουν τη γεμάτη εικασίες οπτική τους γωνία. Παραλείπουν να γνωστοποιούν ότι δεν αναφέρουν απλώς τι συμβαίνει στον κόσμο, αλλά φροντίζουν διαρκώς να δημιουργούν στο μυαλό μας έναν νέο πλανήτη που ευθυγραμμίζεται με τις δικές τους, εξαιρετικά διακριτές προτεραιότητες.

© John Holcroft

Από μικρή ηλικία εκπαιδευόμαστε να αναγνωρίζουμε τη δύναμη των εικόνων και των λέξεων. Οδηγούμαστε σε μουσεία όπου πληροφορούμαστε με μεγάλη σοβαρότητα ότι συγκεκριμένες εικόνες καλλιτεχνών που έχουν αποβιώσει αιώνες νωρίτερα μπορούν να μετασχηματίσουν την αντίληψη μας. Μυούμαστε σε ποιήματα και ιστορίες που ίσως αλλάξουν τη ζωή μας.

© Kenton Nelson

Ωστόσο, όλως περιέργως, σπάνια θα επιχειρήσουν κάποιοι να μας διαφωτίσουν για τις λέξεις και τις εικόνες που μας προσφέρουν κάθε ώρα οι ειδήσεις. Θεωρείται πιο σημαντικό να γνωρίζουμε πώς να κατανοούμε την υπόθεση του Οθέλλου παρά πώς να αποκρυπτογραφούμε το πρωτοσέλιδο της New York Post. Έχουμε περισσότερες πιθανότητες να ακούσουμε για τη σημασία της χρήσης των χρωμάτων από τον Ματίς, παρά μια επεξήγηση της επίδρασης του φωτογραφικού ένθετου με τις διασημότητες της Daily Mail. Δεν ενθαρρυνόμαστε να αναλογιστούμε πώς μπορεί να επηρεαστεί η άποψη μας αφότου διαβάσουμε την Bild ή το ΟΚ!, τη Frankfurter Allgemeine Zeitung ή τη Hokkaido Shimbun, τους Tehran Times ή τη Sun.
Δεν κατατοπιζόμαστε ποτέ συστηματικά για την απίστευτη ικανότητα των ειδησεογραφικών ομίλων να επηρεάζουν την αίσθηση που έχουμε για την πραγματικότητα και να διαμορφώνουν την κατάσταση εκείνου που θα μπορούσαμε κάλλιστα -και δίχως μεταφυσικούς συνειρμούς- να αποκαλέσουμε ψυχή μας.

© Jonathan Viner

Παρά την ενασχόληση τους με την εκπαίδευση, οι σύγχρονες κοινωνίες αμελούν να εξετάσουν τα, με διαφορά, πιο επιδραστικά μέσα που εκπαιδεύουν τους πληθυσμούς τους. Ανεξάρτητα με τα όσα συμβαίνουν στα σχολεία μας, η πιο έντονη και διαρκής εκπαίδευση λαμβάνει χώρα στα ερζιανά και στις οθόνες μας. Προστατευμένοι σε τάξεις διδασκαλίας μόνο για τα πρώτα δεκαοχτώ μας χρόνια, ουσιαστικά περνάμε το υπόλοιπο της ζωής μας εκπαιδευόμενοι από ειδησεογραφικές μονάδες που ασκούν απείρως μεγαλύτερη επιρροή από οποιοδήποτε ακαδημαϊκό ίδρυμα. Από τη στιγμή που ολοκληρώνεται η επίσημη εκπαίδευση μας, τον ρόλο του δασκάλου αναλαμβάνουν οι ειδήσεις. Είναι η πιο σημαντική δύναμη διαμόρφωσης της δημόσιας ζωής και μορφοποίησης της εντύπωσης που σχηματίζουμε για την κοινότητα που μας περιβάλλει. Είναι ο βασικός δημιουργός της πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας. Όπως γνωρίζουν πολύ καλά οι επαναστάτες, αν επιθυμείς να αλλάξεις τη νοοτροπία μιας χώρας, δεν σπεύδεις στα μουσεία, στο Υπουργείο Παιδείας ή στα σπίτια διάσημων συγγραφέων· οδηγείς τα άρματα μάχης στο νευραλγικό σημείου του πολιτικού οικοδομήματος, στο κτίριο της κρατικής τηλεόρασης.

© Alex Gross

Για ποιον λόγο εμείς, το κοινό, τσεκάρουμε διαρκώς τις ειδήσεις; Σημαντικό ρόλο παίζει ο φόβος. Ακόμη και μετά από ένα σύντομο διάστημα αποχής από την ενημέρωση, οι ανησυχίες μας έχουν την τάση να συσσωρεύονται. Γνωρίζουμε πόσα πράγματα μπορούν να εξελιχθούν αρνητικά και πόσο γρήγορα…
Ωστόσο, εμπλέκεται επίσης και ένα ιδιαίτερο είδος απόλαυσης. Οι ειδήσεις, όσο ολέθριες κι αν είναι, ιδιαίτερα μάλιστα στη χειρότερη εκδοχή τους, μπορούν να μας ανακουφίσουν από το κλειστοφοβικό βάρος της προσωπικής μας ζωής, της διαρκούς προσπάθειας να δικαιώσουμε τις δυνατότητες μας και του αγώνα να πείσουμε ορισμένους στο άμεσο περιβάλλον μας να αντιμετωπίσουν σοβαρά τις ιδέες και τις ανάγκες μας. Όταν ενημερωνόμαστε από τις ειδήσεις, είναι σαν να κολλάμε ένα κοχύλι στο αυτί και να κατακλυζόμαστε από τη βουή της ανθρωπότητας.
…Αυτά τα εμφανώς παρανοϊκά περιστατικά μας προτρέπουν να αισθανθούμε συγκριτικά λογικοί και ευλογημένοι. Μετά την ανάγνωση τους, βιώνουμε μία ανανεωμένη αίσθηση ανακούφισης επειδή διατηρούμε την προβλέψιμη ρουτίνα μας…

© Thomas Saliot

Όταν αναρωτιόμαστε για τη σημασία των ειδήσεων, δεν σημαίνει ότι την αμφισβητούμε· απλώς επισημαίνουμε τα οφέλη μιας πιο συνειδητοποιημένης προσέγγισης τους.

…Οι σύγχρονες κοινωνίες μόλις έχουν αρχίσει να κατανοούν τι είδους ειδήσεις χρειάζονται για να ευημερήσουν. Στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας, οι ειδήσεις συλλέγονταν με τόση δυσκολία και η μετάδοση τους ήταν τόσο δαπανηρή, ώστε η επιρροή τους στον εσωτερικό μας κόσμο ήταν αναπόφευκτα περιορισμένη. Πλέον δεν υπάρχει σχεδόν κανένα σημείο του πλανήτη που να μην το καλύπτουν.
…Ο απόηχος και ο πυρετός των ειδήσεων έχουν εμποτίσει τα βαθύτερα επίπεδα του εαυτού μας. Τώρα πια, έστω και μία στιγμή γαλήνης αποτελεί επίτευγμα· η ικανότητα να αποκοιμηθούμε ή να κουβεντιάσουμε αναπόσπαστοι με έναν φίλο θεωρείται ένα μικρό θαύμα – ενώ απαιτείται μοναστική πειθαρχία για να αποστρέψουμε το βλέμμα από τη δίνη των ειδήσεων και για μια μέρα να ακούσουμε μόνο τον ήχο της βροχής και τις σκέψεις μας.

© Alex Gross

….Όταν αισθανόμαστε ευερέθιστοι και θέλουμε να ξεφύγουμε από τον εαυτό μας, η καλύτερη, πιο αφομοιωτική και αξιοσέβαστη λύση είναι η προσφυγή στις ειδήσεις. Αποτελεί την πλέον ιδανική και φιλότιμη δικαιολογία για να αγνοήσουμε πολλά πράγματα, πιθανόν πιο σημαντικά. Εγκαταλείπουμε ηθελημένα κάθε ευθύνη απέναντι στον εαυτό μας, επιλέγοντας να ενημερωθούμε για σημαντικά και πιεστικά ζητήματα όπως το χρέος της Βραζιλίας, τον νέο ηγέτη της Αυστραλίας, τον ρυθμό της παιδικής θνησιμόητας στο Μπενίν, την αποψίλωση των δασών στη Σιβηρία και μια τριπλή δολοφονία στο Κλίβελαντ.

Ως προς την κλίμακα και την καθολική παρουσία του, ο σύγχρονος μηχανισμός των ειδήσεων μπορεί να συντρίψει την ικανότητα για κριτική σκέψη.

© Steve Cutts

…Η ενδοσκόπηση δεν ήταν ποτέ εύκολη υπόθεση. Υπάρχουν αμέτρητες δύσκολες αλήθειες που ελλοχεύουν μέσα μας και απειλούν να αποκαλυφθούν με την παραμικρή έρευνα. Συνήθως αποφεύγουμε απεγνωσμένα να κοιτάξουμε μέσα μας όταν γνωρίζουμε ότι κυοφορούμε ιδιαίτερα άβολες αλλά δυνητικά ζωτικές ιδέες. Και ακριβώς τότε μας παρασύρουν οι ειδήσεις.
Οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι αποτελούν ζηλόφθονο αντίπαλο της ενδοσκόπησης -χωρίς την παραμικρή διάθεση υποχώρησης.

© Gabriel Mark Lipper

…Δεν μπορούμε να βρούμε στο παρόν όλα όσα χρειαζόμαστε για να ενισχύσουμε τον ανθρώπινο χαρακτήρα μας. Υπάρχουν συμπεριφορές, ιδεολογίες, δυνητικά συναισθήματα και φιλοσοφίες για τις οποίες πρέπει να ταξιδέψουμε πίσω στους αιώνες, μέσα από διαδρόμους βιβλιοθηκών, ξεχασμένες προθήκες μουσείων γεμάτες σκουριασμένες μεσαιωνικές πανοπλίες, σελίδες μεταχειρισμένων βιβλίων με σημειώσεις νεκρών τώρα πια πρώην ιδιοκτητών τους ή ιερά μισοκατεστραμμένων και καλυμμένων με βρύα ναών.
Πρέπει να βρούμε μια ισορροπία ανάμεσα στην επαφή με τα pixel που αλλάζουν διαρκώς στις οθόνες μας και τις σελίδες από τα ογκώδη σκληρόδετα βιβλία που δηλώνουν, μέσα από τη βιβλιοθήκη και τη γραμματοσειρά τους, ότι το περιεχόμενο τους αξίζει μια θέση στις αυριανές μας σκέψεις.

© George Hughes

…Κατά καιρούς, οφείλουμε να παρακάμπτουμε τις δικές μας ειδήσεις, προκειμένου να ασχοληθούμε με όσα αφορούν τα λιγότερο ευφραδή είδη που βρίσκονται γύρω μας: τα γεράκια και τις χιονοχήνες, τις αυστραλιανές αράχνες και τα μαύρα τζιτζίκια, τους λεμούριους και τα μικρά παιδιά – όλα τα πλάσματα που αδιαφορούν εποικοδομητικά για τα μελοδράματα μας· τα αντίβαρα στα άγχη και τον εγωκεντρισμό μας.

Για να ευημερούμε στη ζωή μας, απαιτείται η ικανότητα να διακρίνουμε πότε οι ειδήσεις δεν έχουν πια κάτι πρωτότυπο ή σημαντικό να μας διδάξουν· πότε πρέπει να αρνούμαστε την πλασματική σύνδεση με αγνώστους και να αδιαφορούμε για τη διαχείριση της εξουσίας, τους θριάμβους, τις αποτυχίες, τις δημιουργίες ή τους θανάτους, γνωρίζοντας ότι πρέπει να εκπληρώσουμε τους δικούς μας στόχους στο σύντομο χρονικό διάστημα που μας έχει καταμεριστεί.»

(Αποσπάσματα από το βιβλίο “Οι Ειδήσεις – Οδηγίες Χρήσεως” του Αλαίν ντε Μποττόν, μετάφραση Αντώνης Καλοκύρης – Εκδόσεις Πατάκη)

*Υστερόγραφο

“Moonlighting” – Al Jarreau