Ατελείωτες λίστες με πράγματα που πρέπει να κάνεις, τηλεφωνήματα που αναβάλλονται επ’αόριστον, άγχος για προθεσμίες που πρέπει να προλάβεις την τελευταία στιγμή, υποχρεώσεις και δεσμεύσεις που δεν ολοκληρώνονται.

Όλοι μας έχουμε βρεθεί σε αντίστοιχες καταστάσεις, ωστόσο για μερικούς ανθρώπους (το 20% περίπου του πληθυσμού) η αναβλητικότητα, δηλαδή η τάση να αναβάλλουμε για αύριο όσα πρέπει να κάνουμε άμεσα, αποτελεί τρόπο ζωής και μία μόνιμη στάση απέναντι στις προκλήσεις της καθημερινότητας.

Ένας φαύλος κύκλος εκούσιας μετάθεσης ενεργειών σε μελλοντικό χρόνο με αρνητικές συνέπειες και μειωμένες επιδόσεις στις σπουδές, στην επαγγελματική και την προσωπική ζωή. Αυξημένη σωματική και ψυχολογική εξάντληση, διαταραγμένες σχέσεις, ματαιωμένοι στόχοι, διάχυτο αίσθημα αποτυχίας και ανεπάρκειας.

Που οφείλεται

Η γνώση των βαθύτερων αιτιών αυτής της συμπεριφοράς αποτελεί το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της αναβλητικότητας, καθώς μέσα από αυτή την διαδικασία μπορούμε να ανακτήσουμε ευκολότερα την απαιτούμενη αυτοσυγκέντρωση και παρακίνηση για την επίτευξη των στόχων μας.

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η αναβλητικότητα είναι κατά βάση ένας συναισθηματικός μηχανισμός αντιμετώπισης του στρες και των απαιτήσεων του περιβάλλοντος, μέσα από τον οποίο οι άνθρωποι αποφεύγουν την διαχείριση συνειδητών ή ασυνείδητων συναισθημάτων. Αντί να ασχοληθούμε με εργασίες και θέματα που μας αναστατώνουν συναισθηματικά, τα αναβάλλουμε επ’αόριστον και προτιμάμε να ασχοληθούμε με κάτι που θα μας τονώσει προσωρινά τη διάθεση. Η χρόνια αναβλητικότητα, μακροπρόθεσμα, προκαλεί συναισθήματα τύψεων και ντροπής τα οποία με τη σειρά τους ενισχύουν την ήδη υπάρχουσα τάση των ανθρώπων για αναβολή και αποφυγή.

Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται και οι ακόλουθες ερμηνείες του φαινομένου:

O φόβος της αποτυχίας
Πολλοί φοβούνται τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης αποτυχίας και καταφεύγουν στην παρηγοριά της απραξίας και της αποχής. Λάθη πάντα συμβαίνουν, όμως, συνήθως διορθώνονται και αν έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά, διδασκόμαστε μέσα από αυτά.
H παραίτηση από τα όνειρα και τους στόχους μας είναι ο πιο σίγουρος τρόπος για να αποτύχουμε.

Αδυναμία αυτορύθμισης
Οι άνθρωποι δεν είναι αναβλητικοί λόγω αδυναμίας διαχείρισης χρόνου ή έλλειψης οργανωτικότητας. Είναι θέμα αυτοελέγχου και θέλησης, το οποίο σχετίζεται με την ικανότητα μας να καταστείλουμε μία παρόρμηση προκειμένου να επιτύχουμε ένα μελλοντικό στόχο. Δεν είναι τυχαίο ότι η αναβλητικότητα πολλές φορές συσχετίζεται με προβλήματα κατάχρησης αλκοόλ και ουσιών.

Οικογενειακό περιβάλλον
Αναβλητικοί δεν γεννιόμαστε, γινόμαστε. Οι παρεμβατικοί, ελεγκτικοί ή πολύ αυστηροί γονείς ουσιαστικά δεν επιτρέπουν στα παιδιά τους να αναπτύξουν τους απαραίτητους μηχανισμούς αυτορύθμισης, να πάρουν πρωτοβουλίες και να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους. Ως εκ τούτου, η αναβλητικότητα αποτελεί συχνά μια μορφή επανάστασης απέναντι στο οικογενειακό περιβάλλον.

Υπερβολική τελειομανία
Οι τελειομανείς άνθρωποι, προτού ξεκινήσουν κάτι καινούριο, εστιάζουν στο να εξασφαλίσουν ότι όλες οι λεπτομέρειες μιας μελλοντικής δουλειάς θα γίνουν στην εντέλεια ή ότι το αποτέλεσμα θα ανταποκρίνεται πλήρως στα υψηλά τους στάνταρντς.
Σε περιπτώσεις υπερβολικής τελειομανίας αναβάλλουμε κάτι διότι ουσιαστικά αγχωνόμαστε από την πιθανότητα να μην μπορούμε να το κάνουμε τέλεια.

Αδυναμία αυτοσυγκέντρωσης
Η αδυναμία λήψης αποφάσεων, η έλλειψη συγκεκριμένων στόχων και η απουσία κάποιας στοιχειώδους αίσθησης προσανατολισμού, στα πλαίσια του “Ποιος/α είμαι και που θέλω να φτάσω“, εντείνει την αναβλητικότητα και δημιουργεί μια συνθήκη χάους στη ζωή των ανθρώπων.

Χαμηλά επίπεδα ενέργειας
Οι έντονοι ρυθμοί της σύγχρονης ζωής, η εργασιακή εξάντληση, η έλλειψη ύπνου και προσωπικού χρόνου ροκανίζουν τα αποθέματα φυσικής ενέργειας των ανθρώπων με αποτέλεσμα να αισθανόμαστε μονίμως κουρασμένοι. Επομένως, η άρνηση ανάληψης δράσης και ευθυνών λειτουργεί ως άμυνα του οργανισμού και μακροπρόθεσμα υπονομεύει ακόμα περισσότερο την συνολική απόδοση και ζωή των ανθρώπων. Αποφεύγουμε δουλειές ή στόχους, λέγοντας στον εαυτό μας ότι “δεν βρισκόμαστε στην κατάλληλη διάθεση για να ασχοληθούμε με αυτό“.

“Μια φορά υπάρχουμε, δεν υπάρχει τρόπος να υπάρξουμε δυο φορές και μάλλον δεν θα υπάρξουμε ξανά ποτέ. Κι εσύ που δεν εξουσιάζεις το αύριο, αναβάλλεις τη χαρά. Και η ζωή πάει χαμένη με τις αναβολές και ο καθένας πεθαίνει απασχολημένος.” – Επίκουρος

Τρόποι αντιμετώπισης

Οι αναβλητικοί άνθρωποι σαμποτάρουν συστηματικά τον εαυτό τους με το να βάζουν εμπόδια και περισπασμούς στο δρόμο τους. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η συμπεριφορά απαιτείται πρωτίστως θέληση, αυτοπειθαρχία και εφαρμογή συγκεκριμένων στρατηγικών. Κάθε βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι σημαντικό, ώστε να επαναπρογραμματιστεί ο οργανισμός.

1. Κάνε τώρα το πρώτο βήμα, ανεξαρτήτως της όποιας διάθεσης σου. Δεν υπάρχει η τέλεια στιγμή για να ξεκινήσεις κάτι. Η ικανοποίηση από την επίτευξη ακόμα και του πιο μικρού στόχου θα σε παρακινήσει ώστε να προχωρήσεις στο επόμενο μικρό ή μεγάλο βήμα.

2. Φτιάξε μια λίστα με εργασίες/στόχους/υποχρεώσεις που πρέπει και επιθυμείς να ολοκληρώσεις.

3. Ιεράρχησε τις εργασίες ανάλογα με το βαθμό σημαντικότητας, πόσο πιεστικές ή σοβαρές είναι.

4. Βάλε ρεαλιστικούς και εφικτούς στόχους. Να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου. Αφαίρεσε εργασίες που στην πραγματικότητα δεν σκοπεύεις να κάνεις ποτέ.

5. Υπολόγισε το χρόνο που θα χρειαστείς για την ολοκλήρωση κάθε εργασίας και μετά αύξησε τον κατά 100%.

6. Σπάσε κάθε μεγάλη εργασία σε μικρότερες δουλειές, ώστε να μην σου φαίνεται βουνό. Έτσι θα μπορείς να οργανώσεις καλύτερα το χρόνο σου, να παρακολουθείς και να αποτιμάς την πρόοδο σου σε κάθε στάδιο.

7. Οραματίσου την ικανοποίηση και ανακούφιση που θα νιώσεις όταν πετύχεις κάποιον από τους στόχους σου ή ολοκληρώσεις μια εργασία. Η προβολή στο μέλλον μέσω του οραματισμού αποτελεί μια πολύ δημοφιλής τεχνική για να ξεμπλοκάρει το μυαλό.

8. Προγραμμάτισε το χρόνο σου και συγκεντρώσου για μία ώρα. Απομονώσου από κάθε περισπασμό (τηλέφωνα, τηλεόραση, social media, emails κλπ.) και δώσε όλη σου την ενέργεια στην παρούσα εργασία. Κάνε ένα μικρό διάλειμμα και συνέχισε.

9. Επιβράβευσε τον εαυτό σου για κάθε επίτευγμα και μην αυτομαστιγώνεσαι για προηγούμενα λάθη και ευκαιρίες που προσπέρασες. Η προσπάθεια σου θα πρέπει να είναι μια ευχάριστη διαδικασία που θα σε παρακινεί να συνεχίσεις.

10. Αφαίρεσε τυχόν κρυμμένα εμπόδια που επηρεάζουν τη δράση σου (π.χ. αναλογίσου τι μπορεί να κρύβεται πίσω από την άρνηση σου να εκτελέσεις συγκεκριμένες εργασίες ή υποχρεώσεις και προσάρμοσε ανάλογα το πρόγραμμα σου).

11. Φρόντισε τον εαυτό σου και βρες μια ισορροπία στην καθημερινότητα και τη ζωή σου, ώστε να γεμίσεις τις μπαταρίες σου και να μπορείς να ανταπεξέλθεις καλύτερα σε σωματικό και ψυχολογικό επίπεδο.

12. Κατά διαστήματα κάνε μια αποτίμηση και αξιολόγηση της προσπάθειας σου για να έχεις μία ολοκληρωμένη εικόνα της προόδου σου.

“Τα καλύτερα στη ζωή περνάνε λέγοντας «είναι πολύ νωρίς», και μετά «είναι πολύ αργά».” – Gustave Flaubert

Με στοιχεία από psychologytoday.com, hbr.org, forbes.com, motivationgrid.com, vox.com .