Στην τρέχουσα ελληνική εργασιακή πραγματικότητα η καθημερινότητα στον εργασιακό χώρο έχει γίνει περισσότερο προβληματική από ποτέ.
Οικονομική κρίση, ανεργία, επιχειρήσεις που κλείνουν, καθυστερήσεις σε μισθούς και πληρωμές, φρικαρισμένα αφεντικά στα πρόθυρα νευρικής κρίσης, εργαζόμενοι σε απόγνωση. Η διάχυτη εργασιακή ανασφάλεια που επικρατεί σε όλους σχεδόν τους κλάδους προκαλεί όχι μόνο φόβο, αλλά και αλλοπρόσαλλες συμπεριφορές που σε καθημερινή βάση εξαντλούν ψυχολογικά τους εργαζομένους.

Εν ολίγοις, το εργασιακό περιβάλλον έχει καταντήσει εντελώς τοξικό.

Παλαιότερα, “προ κρίσης” δηλαδή, υπήρχε μια σταθερή μειοψηφία δυσλειτουργικών φυσιογνωμιών-βαμπίρ με αντισυναδελφική και συμπλεγματική συμπεριφορά στη δουλειά, οι κλασσικοί τύποι και τύπισσες “high maintenance” – όπως λέμε και στο χωριό – που γνωρίζαμε, αποφεύγαμε και από τους οποίους φυλαγόμασταν.
Τώρα πλέον και λόγω των συνθηκών αυτή η κατηγορία προβληματικών εργαζομένων (και αφεντικών συμπεριλαμβανομένων φυσικά) έχει αναβαθμιστεί σε κυρίαρχη φυλή, καθώς τα πισώπλατα μαχαιρώματα, η παθητικο-επιθετική συμπεριφορά, η αρνητικότητα και υποκρισία σε συνδυασμό με το αυξημένο στρες, τον συνεχόμενο εκφοβισμό, την χαοτική επικοινωνία, την έλλειψη στοιχειώδους υποστήριξης, το χαμηλό ηθικό και κυρίως την τραγική έλλειψη ηγεσίας, η οποία ευθύνεται κατά κύριο λόγο για την διαιώνιση των τοξικών καταστάσεων, απαρτίζουν τη νέα εργασιακή πραγματικότητα.

Άλλωστε, συχνά αποδεικνύεται ότι η “παρακίνηση” των εργαζομένων, ως έννοια στην ορολογία του management, είναι άγνωστη λέξη για μεγάλο ποσοστό ατόμων που ηγούνται των επιχειρήσεων κι ας έχουν ένα σωρό πτυχία στο βιογραφικό τους. Αντί να συναγωνίζονται τους εργαζομένους τους στην κλάψα και τη μιζέρια ή να περιφέρονται ως ζόμπι με ψευδαισθήσεις μεγαλείου, αγνοούν το γεγονός ότι οι ικανοποιημένοι υπάλληλοι φέρνουν και ικανοποιημένους πελάτες, όπως αποδεικνύουν σχετικές έρευνες.

Η τοξικότητα σε όλο της το μεγαλείο δηλαδή!

Όλα τα παραπάνω υποβαθμίζουν ακόμα περισσότερο το εργασιακό περιβάλλον και προκαλούν μειωμένη απόδοση των εργαζομένων, και των επιχειρήσεων κατ’επέκταση, ψυχοσωματικές ασθένειες και απώλεια των πιο ικανών και ταλαντούχων στελεχών.

Ωστόσο, ακριβώς λόγω των τρεχουσών οικονομικών συνθηκών στην Ελλάδα, η αλλαγή δουλειάς σε τέτοιες περιπτώσεις αποτελεί πολυτέλεια για πολύ κόσμο. Συνεπώς, θα πρέπει να φροντίσουμε να βρούμε μόνοι μας τον τρόπο ώστε να ανταπεξέλθουμε σε αυτές τις συνθήκες και να βελτιώσουμε την εργασιακή μας καθημερινότητα, μέχρι να προκύψει κάτι καλύτερο σε επίπεδο εργασίας.

Οι ειδικοί σε τέτοια θέματα προτείνουν τους ακόλουθους 10 τρόπους επιβίωσης σε τοξικό εργασιακό περιβάλλον, ώστε να διατηρήσουμε την ψυχική μας υγεία και να εξουδετερώσουμε τα τοξικά στοιχεία. Ας μην ξεχνάμε ότι είναι πιο εύκολο να αλλάξουμε την δική  μας στάση απέναντι σε τέτοιες εχθρικές καταστάσεις από το να συνετίσουμε τα εκάστοτε ζόμπι που μας παρενοχλούν.

1. Πάρτε προφυλάξεις

Είναι σημαντικό να λάβετε μέτρα ασφαλείας στην περίπτωση που πέσετε θύματα κάποιας “συναδελφικής” επίθεσης. Αυτό σημαίνει ότι κρατάτε αντίγραφα ασφαλείας από την επικοινωνία σας, αποθηκεύετε έγγραφα και ιδέεες που έχετε κοινοποιήσει σε άλλους, ώστε να ανταπεξέλθετε άμεσα όταν κάποιος προσπαθήσει να ρίξει το φταίξιμο σε εσάς. Με αυτόν το τρόπο θα έχετε γραπτές αποδείξεις και δεν θα είναι η λέξη σας ενάντια κάποιου άλλου όταν κληθείτε να απαντήσετε σε δύσκολες ερωτήσεις από το αφεντικό σας.

2. Μην ασχολείστε με το δράμα του σαμποτέρ συναδέλφου

Η διατήρηση αποστάσεων ασφαλείας από τοξικά άτομα αποτελεί κλασική στρατηγική επιβίωσης.
Εάν μπορείτε, μην επιτρέψετε στο θυμό ή την κακεντρέχεια των άλλων να σας επηρεάσουν.
Η εχθρική συμπεριφορά κάποιου συνεργάτη σας δεν πρέπει να υπονομεύσει την εικόνα που έχετε για τον εαυτό σας και την απόδοση στην εργασία σας. Αγνοήστε τους, μεταφερθείτε αν υπάρχει δυνατότητα σε άλλο χώρο της εταιρίας και προσπαθήστε να παραμείνετε ήρεμοι και ζεν. Αν μπορείτε κιόλας διακωμωδήστε τους για να αποσυμπιέσετε την ένταση από μέσα σας και απλά “λυπηθείτε” τους για τη θλιβερή κατάσταση του μυαλού τους.

3. Διατηρήστε την θετικότητα σας

Η μιζέρια είναι μεταδοτική, το ίδιο όμως ισχύει και για την θετική στάση. Διατηρήστε την αισιοδοξία και το χαμόγελο σας χωρίς να πέφτετε στην παγίδα της ατελείωτης μουρμούρας και απαισιοδοξίας στο γραφείο.
Επικοινωνήστε θετικά μηνύματα στους συναδέλφους σας, προσέξτε όμως να μην το παρακάνετε στο ρόλο του υπερχαρούμενου υπαλλήλου για να μην τσιτώσετε και τους υπόλοιπους ομοιοπαθείς που αδυνατούν να δουν το θέμα από τη δική σας σκοπιά. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα κάνετε παρέα στη μιζέρια τους, ούτε ότι θα στρουθοκαμηλίζετε υποκρινόμενοι ότι δεν υπάρχει σοβαρό πρόβλημα.

Συγκεντρωθείτε στον εαυτό σας και στη θέση σας στην επιχείρηση και όχι στα προβληματικά άτομα ή την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Η απαισιοδοξία και τοξικότητα στο εργασιακό περιβάλλον μειώνουν την παραγωγικότητα και την ικανότητα λήψης αποφάσεων. Ο δικός σας στόχος είναι να επιτύχετε τη καλύτερη δυνατή αποδόση υπό τις δεδομένες συνθήκες, χωρίς να αφήνετε περιθώρια στον εαυτό σας να επηρεάζεται αρνητικά από τους άλλους. Δώστε έμφαση στην εργασία σας, φερθείτε με σεβασμό και ευγένεια στους συναδέλφους σας και να είστε ο αυθεντικός εαυτός σας με όλους, διατηρώντας την ακεραιότητα σας.

4. Επιχειρήστε να επικοινωνήσετε

Υπάρχουν στιγμές που το χιούμορ και η αδιαφορία δεν λειτουργούν και μόνη σας επιλογή είναι να αντιμετωπίσετε κατά μέτωπο τα εργασιακά ζόμπι. Σε αυτή την περίπτωση είναι καλύτερο να προσεγγίσετε την κατάσταση με βάση τη λογική και όχι το συναίσθημα. Είναι σημαντικό να κάνετε μια ειλικρινή προσπάθεια να επικοινωνήσετε με τον συνεργάτη σας ώστε να κατανοήσετε την πηγή προέλευσης της ανασφάλειας και της προβληματικής συμπεριφοράς του.

Αρκετά συχνά οι εργαζόμενοι αποφεύγουν να καταφύγουν σε μια τέτοια στρατηγική, με αποτέλεσμα πολλές ομάδες να κρατούνται όμηροι από έναν μόνο τοξικό υπάλληλο, επειδή όλοι φοβούνται να τον αντιμετωπίσουν.

Ένας τρόπος να ξεκινήσετε την κουβέντα είναι λέγοντας “Θέλω να μιλήσω μαζί σου για…” και όχι “Θέλω να σου μιλήσω για…”, διότι αυτά τα λόγια προκαλούν αμυντική στάση στους ανθρώπους. Στη συνέχεια, αναφέρετε πρόσφατα παραδείγματα όπου η αρνητικότητα ή ο σαρκασμός του σας έχουν δημιουργήσει πρόβλημα, χωρίς όμως να τους κατηγορήσετε ανοιχτά. Περιγράψτε πως αισθανθήκατε και για τα συγκεκριμένα περιστατικά και πείτε κάτι σαν “Αν αυτό συνεχιστεί θα είναι πολύ δύσκολο για μένα να συνεχίσω να δουλεύω μαζί σου”.

Το επόμενο στάδιο είναι κρίσιμο: Aκούστε προσεκτικά τι έχουν να σας πουν.

Είναι σημαντικό να βρείτε την πηγή της αρνητικότητας τους, καθώς το αίσθημα για παράδειγμα ότι υποτιμάται ή παραγνωρίζεται η αξία κάποιου μπορεί να προκαλέσει πικρία η οποία μετατρέπεται σε τοξικότητα. Ποτέ δεν ξέρετε τι μπορεί να αποκαλύψει μια τέτοια κουβέντα. Το ζήτημα είναι να μην κάνετε τον ψυχολόγο τους, αλλά να προσπαθήσετε απλά να δείξετε μια στοιχειώδη κατανόηση και ενσυναίσθηση στο τυχόν πρόβλημα τους και να εξουδετερώσετε την τοξική συμπεριφορά τους.

Από την άλλη πλευρά, βέβαια, πιθανόν μια προσπάθεια επικοινωνίας μαζί τους να αποβεί εντελώς μάταιη, οπότε σε αυτή την περίπτωση καλό είναι να απευθυνθείτε στον προϊστάμενο σας ή στο τμήμα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού και να περιγράψετε αναλυτικά το πρόβλημα, εστιάζοντας κυρίως στο πως αυτό επηρεάζει την επιχείρηση.

Σε κάθε περίπτωση, δείτε το και από μια εναλλακτική σκοπιά: η διαχείριση αυτών των καταστάσεων, ως εμπειρία μάθησης, σας οπλίζει με ένα επιπλέον εφόδιο που αξίζει τον κόπο να εξελίξετε, καθώς ως γνωστόν οι καριέρες χτίζονται πάνω σε σχέσεις και η βάση κάθε σχέσης είναι η επικοινωνία.

5. Ζητήστε βοήθεια

Δεν είναι όλα στο μυαλό σας και σίγουρα η παρατεταμένη παραμονή σε έναν τοξικό χώρο εργασίας επηρεάζει με ύπουλο τρόπο την αυτοεκτίμηση, το ηθικό, την προοπτική και την ψυχολογία των ανθρώπων.
Μιλώντας σε κάποιο σύμβουλο για το πρόβλημα σας, το συσσωρευμένο θυμό σας και την απόγνωση ή ασφυξία που πιθανόν να αισθάνεστε θα σας βοηθήσει να ανταπεξέλθετε καλύτερα στις περιστάσεις και να διασώσετε την ψυχοσωματική σας υγεία.

6. Θρέψτε τον εαυτό σας

Βρείτε δραστηριότητες και χόμπυ εκτός εργασίας που θα αποτελούν μια όαση στην καθημερινή εργασιακή τοξικότητα. Μην κουβαλάτε τα προβλήματα της δουλειάς στο σπίτι που είναι το καταφύγιο σας και κυρίως μην μεταφέρετε την τοξικότητα και στην προσωπική σας ζωή.

Αποστασιοποιηθείτε και απολαύστε τις ουσιαστικές σχέσεις στη ζωή σας. Μοιραστείτε τις τοξικές εμπειρίες σας με άλλους ομοιοπαθείς και αναζητήστε συναισθηματική υποστήριξη. Φροντίστε τον εαυτό σας, μην παραμελείτε την υγεία σας και κυρίως ανακαλύψτε πράγματα που θα γεμίσουν τις μπαταρίες σας και θα σας δώσουν την απαραίτητη ενέργεια.

7. Μην το παίρνετε προσωπικά, είναι μόνο “business”

Είναι πολύ εύκολο  να πάρετε κάτι προσωπικά σε τέτοιες καταστάσεις, ενώ στην πραγματικότητα το πρόβλημα είναι του ατόμου που προκαλεί την αναστάτωση και όχι δικό σας.
Κανείς δεν μπορεί να σας κάνει να αισθανθείτε μειονεκτικά χωρίς τη δική σας συγκατάθεση.
Μην δίνετε χώρο στο μυαλό σας σε τοξικά άτομα, βγάλτε τα από τη σκέψη σας, καθώς η αντίδραση σας είναι το μόνο που μπορείτε να ελέγξετε. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να αφήνετε τα βαμπίρ να απομυζούν το χρόνο και την ενέργεια σας.

Αρχικά μπορεί να φανεί πολύ δύσκολο, αλλά σκεφτείτε ότι έτσι σαμποτάρετε τον εαυτό σας, καταντάτε εμμονικοί και πέφτετε στην παγίδα των άλλων. Διατηρήστε την ψυχραιμία σας και αποστασιοποιηθείτε ψυχικά και συναισθηματικά από το δράμα των άλλων. Με αυτή την στρατηγική παίρνετε πίσω την προσωπική σας δύναμη και μπορείτε να τους αντιμετωπίσετε πιο αποτελεσματικά από θέση ισχύος και όχι ως θύμα.
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των τοξικών ατόμων είναι ότι σπάνια αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις πράξεις τους, αντιθέτως κατηγορούν τους άλλους ή τις περιστάσεις για ότι συνέβη. Αποφύγετε να δικαιολογήστε τη συμπεριφορά τους και σταματήστε να παίρνετε προσωπικά την ευθύνη για τις πράξεις τους.

8. Θέστε τα όρια σας

Αναγνωρίστε τα όρια σας ορίζοντας τι αποτελεί αποδεκτή συμπεριφορά για εσάς και βεβαιωθείτε ότι είναι σαφή και ξεκάθαρα σε όσους βρίσκονται γύρω σας.
Αν κάποιος τα ξεπεράσει, χειριστείτε το διπλωματικά και με επαγγελματικό τρόπο και μην επιτρέψετε να γίνει προσωπικό.
Μια καταγγελία για ανάρμοστη συμπεριφορά μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις και να είστε προετοιμασμένοι γι’αυτό φυσικά, όμως υπάρχει εξίσου μεγάλη πιθανότητα να ακολουθήσουν και άλλοι ομοιοπαθείς το δικό σας παράδειγμα.

9. Αναζητήστε εργασία κάπου αλλού

Όσο ανέφικτο κι αν ακούγεται κάτι τέτοιο στην τρέχουσα ελληνική πραγματικότητα, μετακινήσεις στελεχών γίνονται αρκεί να το πάρετε απόφαση. Ίσως όχι τόσο εύκολα ή γρήγορα όπως παλιά όμως γίνονται.

Εναλλακτικά, στην περίπτωση που εργάζεστε σε μεγάλο οργάνισμο μπορείτε να ζητήσετε τη μετακίνηση σε κάποιο άλλο τμήμα.
Το θέμα είναι να βγείτε νοητικά από το τούνελ της απαισιοδοξίας και της απόγνωσης, να κάνετε μια αξιολόγηση των ικανοτήτων σας και να αναζωπυρώσετε τις επαγγελματικές επαφές σας εκτός γραφείου μέσω εντατικού networking. Kυρίως όμως για ένα τέτοιο βήμα απαιτείται να αποβάλλετε τις όποιες φοβίες σας και να πιστέψετε στον εαυτό σας και στην αξία σας.

10. Εάν το ψυχικό κόστος είναι πολύ μεγάλο, παραιτηθείτε

Εάν έχετε την οικονομική δυνατότητα να μείνετε εκτός εργασίας έως ότου βρείτε κάποια άλλη, τότε παραιτηθείτε και κάντε ένα μεγάλο δώρο στον εαυτό σας. Μερικές φορές το ψυχικό κόστος της παραμονής σε χώρο με ψυχοπαθείς συνεργάτες ή αφεντικά είναι τόσο μεγάλο, ώστε η πιθανή παραίτηση αποτελεί ουσιαστικά μεγαλύτερο κέρδος για εσάς.

Παρεμπιπτόντως, σχετικές έρευνες στην Αμερική έχουν δείξει ότι η πλειοψηφία των αφεντικών είναι μάλλον υπερβολικά ανεκτική με τους τοξικούς υπαλλήλους (το υποψιαζόμασταν κι εμείς, όπως διαπιστώνουμε καθημερινά χρόνια τώρα). Μόνο το 40% των διευθυντών θα απομάκρυναν κάποιον εργαζόμενο ο οποίος λόγω της προβληματικής συμπεριφοράς του θα ήταν επιζήμιος για το ηθικό της ομάδας, σε αντίθεση με το 88% των εργαζομένων που θα το έπρατταν σε αντίστοιχη περίπτωση.

Ναι, είναι απάνθρωπο να εργάζεστε σε τοξικό περιβάλλον και σίγουρα μερικοί συνάδελφοι σας μπορεί να είναι πραγματικά ψυχοπαθείς, επομένως τις περισσότερες φορές το μόνο που μπορείτε να αλλάξετε είναι η σκοπιά που βλέπετε τις καταστάσεις και ο τρόπος που αντιδράτε σ’αυτές.

Γι’αυτό απαιτείται εξάσκηση, ψυχραιμία, σωστή διεκδίκηση, επαγγελματισμός, διπλωματία και χάρη. Σε τελική ανάλυση, όπως έχει πει και ο Σουν Τζου, Κινέζος θεωρητικός της στρατηγικής, “‘Ολος ο πόλεμος βασίζεται στην παραπλάνηση.”

Καλή επιτυχία!

Eικόνες: www.someecards.com